12. Das Substantiv
(Rzeczowniki)
Die Substantive bezeichnen Lebewesen, Personen und Dinge, sowie abstrakte Begriffe, wie Gefühle, Gadanken, Zustände. Zu den Substantiven zählen Eigennamen, Vornamen, Titel, geografische Namen, sowie Bezeichnungen für Tätigkeiten und Sachverhalte.
Substantive werden dekliniert. Die verschiedenen Substantivformen kommen in grammatischen Kategorien des Genus (Geschlecht: maskulin, feminin, neutral), der personalen oder nichtpersonalen Zugehörigkeit (männliche personale und nichtpersonale Substantive haben unterschiedliche Deklinationsendungen), des Numerus (Einzahl, Mehrzahl), und des Kasus (Fälle) zum Ausdruck.
12.1 Beispiele zu Substantiven
(Przykłady rzeczowników)
12.1.1 Konkrete Substantive
(Rzeczowniki samodzielne)
Konkrete Substantive bezeichnen Gegenstände, Erscheinungen und Lebewesen. zB. cłowjek (m), Mensch (m),; dziejcio (n), Kind (n),; kowoul (m), Schmied (m),; pjes (m), Hund (m),; kot (m), Katze (f),; šypa (f), Schaufel (f),; stróm (m), Baum (m),; koło (n), Fahrrad (n),; šrâk (m), Schrank (m),; jabko (n), Apfel (m),; taša (f), Tasche (f),; gřib (m), Pilz (m),; desc (m), Regen (m),; gřmjot (m), Gewitter (n),; citruna (f), Zitrone (f),; zoki (pl.), Socken (pl.),;
12.1.2 Abstrakte Substantive
(pojęcia abstrakcyjne)
Abstrakte Substantive bezeichnen Vorgänge, Zustände, Sachverhalte, Eigenschaften, Vorstellungen zB. uciecha (f), Freude (f),; mjyłość (f), Liebe (f),; myśli (f, pl.), Gedanken (m, pl.),; zgorsyniy (n), Ärger (m),; niepořųndek (m), Unordnung (f),; złość (f), Wut (f),; śmjych (m), Lachen (n),; zouwiść (f), Neid (m),; mųndrość (f), Weisheit (f), Klugheit (f),; organizacjou (f), Organisation (f),;
12.1.3 Stoffnamen
(Rzeczowniki nazywające substancję, materiał)
Substantive, die Stoffe, Materialien oder Substanzen benennen. zB. woda (f), Wasser (n),; mlyko (n) (Milch (f),; mjŷso (n), Fleisch (n),; łolej (m), Öl (n),; łocet (m), Essig (m),; střybło (n), Silber (n),; ejlazo (n), Eisen (n),; pjyřy (n, pl.), Federn (f, pl.),; petrołljum (m), Petroleum (n),; dřewo (n), Holz (n),; piwo (n), Bier (n),; špyrytus (m), Spiritus (m),; bencin (m), Benzin (n),; cukjer (m), Zucker (m),;
12.1.4 Eigennamen
(Nazwy własne)
Eigennamen bezeichnen einzelne Personen, Länder Städte, Orte, Straßen, Gebäude, Behörden, Institute. zB. Łodra (f), Oder (f),; Łopole (n), Oppeln (n),; Břyg (m), Brieg (n),; Wrocłouw (m), Breslau (n),; Krakôw (m), Krakau (n),; Warsawa (f), Warschau,; Rejska (f), Therese (f),; Syma (m), Simon (m),; Stanik (m), Stanislaus (m),; Nyska (f), Agnes (f),; Rusyjou (f), Rußland (n),; Sudejty (pl.), Sudeten (pl.),; Čechy (pl.), Tschechien, Tschechische Republik,; Polskou (f), Polen (n),; Âglyjou (f), England (n),;
12.1.5 Personale und nichtpersonale Substantive
(Rzeczowniki nieosobowe i rzeczowniki osobowe)
Personale Substantive bezeichnen Personen, Familiennamen, Titel, Berufe, Nationalitäten Verwandschaftsgrade. zB. matka (f), Mutter (f),; profesor (m), Professor (m),; elektrykouř (m), Elektriker (m),; zouk (m), Lehrer (m),; Niymjec (m), Deutscher (m),; dziewucha (f), Mädchen (n),; kuzinka (f), Kousine (f),; synek (m), Junge (m),;
Nichtpersonale Substantive bezeichnen alle anderen Lebewesen, (Tiere, Pflanzen), Gegenstände, Vorkommnisse, Handlungen, oder Komplexe von Sachen.zB. kóń (m), Pferd (n),; rózycka (f), Rose (f),; ksiųzka (f), Buch (n),; niejdziejla (f), Sonntag (m),; stwořyniy (n), Wesen (n),; předouwaniy (n), Verkauf (m),; tejater (m), Theater (n),;
12.2 Genus (Geschlecht)
(Rodzaj: męski, żeński, nijaki)
Jedes Substantiv hat ein bestimmtes Geschlecht. Im Oberschlesischen unterscheidet man drei Genera: das Maskulinum, das Femininum und das Neutrum.
Einige Substantive bilden nur die Mehrzahl (Pluraliatantum).zB. widły (pl.) , Gabel (f),; wrota (pl.), Tor (n),; jargany (pl.), Orgel (f),; galouty (pl.), Hose (f),;
Beispiel:
Geschlecht | |||||
maskulin | feminin | neutral | |||
chłop | Mann | kobjyta | Frau | łokno | Fenster |
budynek | Haus | izba | Stube | kuře | Kücken |
kachlouk | Kachelofen | chysa | Flur | mjasto | Stadt |
golet | Sülze | plómpa | Pumpe | radjo | Radio |
Zu den Maskulina gehören Substantive wie Lebewesen mit männlichem Geschlecht sowie unbelebte Substantive , die im Auslaut des Nominativs (Singular) meistens einen Konsonanten haben. Maskulina enden fast immer auf einen Konsonanten. Dazu zählen zB. die Endungen: -a, -ac, -ant, -c, -ć, -ch, -d, -dź, -g, -ec, -ejl, -et, -ek, -f, -g, -ik, -in, -ista, -j, -jek, -k, -jl, -ł, -m, -ń, -o, -och, -ouc, -ot, -ouk, -p, -r, -ř, -s, -st, -ś, -t, -uch, -ur, -us, -w , -zd, -yk, -yř, -ŷk.
Beispiele dazu sind unter Punkt 2.1.3 Suffix angegeben.
Wenige männliche Substantive enden auf einen Vokal. zB. kopala (m), Totengräber (m),; mųndrala (m), Schlauberger (m),; kómunista (m), Kommunist (m),;
Feminine Substantive enden im Nominativ (Singular) meistens auf den Vokal „a“. Typischer Suffix ist zB. „-ka“. matka (f), Mutter (f),; šoulka (f), Tasse (f),; swoucka (f), Schneiderin (f),; Aber auch andere Suffixe wie: -c, -ć,-cia, -ew, -i, -ica, -jl, -jou, -l, -ś, -ść, -ź, -dź kommen vor.
Neutrale Substantive enden meistens auf den Vokal „o“, „e“, „y“, „-um“ zB. łokno (n), Fenster (n),; postřadło (n), Fernglas (n),; kuřynto (n), Kücken (n),; pole (n), Feld (n),; ciejle (n), Kalb (n),; scejściy (n), Glück (n),; ściyrniy (n), Stoppelfeld (n),; zyciy (n), Leben (n),; gymnazjum (n), Gimnasium (n),;
Es gibt eine große Anzahl von Substantiven, deren Geschlecht im Oberschlesischen und im Deutschen unterschiedlich ist. zB. słóńce (n), Sonne (f),; ksiųzka (f), Buch (n),; šakjet (m), Jackett (n),; kóń (m), Pferd (n),; kabejl (m), Kabel (n),; wołnųg (m), Wohnung (f),; šeslųg (m), Chaiselongue (f), Liege (f),; Im Deutschen wird das Geschlecht an den Artikeln erkannt. In der oberschlesischen Sprache ist für das Geschlecht die Endung des Substantivs im Nominativ (Singular) ausschlaggebend.
Ähnlich wird die Einteilung der Substantive in der polnischen, tschechischen und slowakischen Sprache vorgenommen. Einige Beispiele:
12.2.1 Substantive in der tschechischen Sprache.
(Rzeczowniki w języku czeskim)
In der tschechischen Sprache werden die Substantive nach drei Geschlechtern unterschieden: dem Maskulinum, dem Femininum und dem Neutrum.
Maskulina enden fast immer auf einen Konsonanten. Die Endungen können hart sein zB. bei dům (m), (Haus),; hlad (m), (Hunger),; oder weich sein, zB. otec (m), (Vater (m)),; pokoj (m), (Zimmer (n), Ruhe (f)),;
Feminina enden meistens auf den Vokal „a“ oder „e“. zB. matka (f), (Mutter),; lampa (f), (Lampe (f)),; idle (f), (Stuhl (m)),; oder auch auf einen Konsonanten zB. předsíň (f), (Flur (m)),; noc (f), (Nacht (f)),; kost (f), (Knochen (m)),;
Neutra enden auf die Vokale „o“, „e“, „ě“, „í“. zB. pole (n), (Feld (n)),; okno (n), (Fenster (n)),; kolo (n), (Rad (n), Fahrrad (n)),; město (n), (Stadt (f)),;
12.2.2 Substantive in der polnischen Sprache
(Rzechowniki w języku polskim)
In der polnischen Sprache enden maskuline Substantive meistens auf einen Konsonanten zB. ojciec (m), (Vater (m)),; dom (m), (Haus (n)),; głód (m), (Hunger (m)),; pokój (m), (Zimmer, Friede (m)),; pies (m), (Hund (m)),; mąż (m), (Mann (m)),; oder manchmal auch auf „a“. zB. mężczyzna (m), (Mann (m)),; mówca (m), (Redner (m)),; dentysta (m), (Zahnarzt (m)),;
Die femininen Substantive haben meistens die Endung „a“ aber auch „i“.zB. matka (f), (Mutter (f)),; lampa (f), (Lampe (f)),; szkoła (f), (Schule (f)),; siostra (f), (Schwester (f)),; pani (f), (Frau (f)),; Aber auch Konsonanten kommen vor. zB. noc (f), (Nacht (f)),; kość (f), (Knochen (m)),;
Die sächlichen Substantive enden auf „o“, „e“, „ę“ oder „um“.zB. pole (n), (Feld (n),; okno (n), (Fenster (n)),; koło (n), (Rad (n),; miasto (n), (Stadt (f)),; gymnazjum (n), (Gimnasium(n)),; imię (n), Vorname (m),; źrebię (n), Fohlen (n),;
12.2.3 Substantive in der slowakischen Sprache.
(Rzeczowniki w języku słowackim)
Die männlichen Substantive enden in der slowakischen Sprache meistens auf einen Konsonanten. zB. otec (m), (Vater (m)),; dom (m), (Haus (n)),; hlad (m), (Hunger (m)),; pokoj (m), (Ruhe (f), Frieden (m)),; pes (m), (Hund (m)),; študent (m), (Student (m)),; mu (m), (Mann (m)),; manchmal auch auf „a“. zB. sudca (m), (Richter (m)),;
Die weiblichen Substantive haben die Endungen: „a“, „osť“, „ áreň“, „i“.zB. matka (f), (Mutter (f)),; lampa (f), (Lampe (f)),; škola (f), (Schule (f)),; sestra (f), (Schwester (f)),; ulica (f), (Straße (f)),; pani (f), (Frau (f)),; lekáreň (f), (Apotheke (f)),; noc (f), (Nacht (f)),; kosť (f), (Knochen (m)),;
Die sächlichen Substantive enden auf „o“, „e“, „ie“, zB. pole (n), (Feld (n)),; okno (n), (Fenster (n)),; mesto (n), (Stadt (f)),; zdravie (n), (Gesundheit (f)),;
12.3 Numerus (Einzahl, Mehrzahl)
(Liczba: liczba pojedyncza, liczba mnoga)
In der oberschlesischen Sprache gibt es wie im Deutschen einen Singular (Einzahl) und Plural (Mehrzahl). Die meisten Substantive besitzen beide Numerusformen.
Neben den Mehrzahlformen gibt es für einige paarweise vorkommenden Körperteile noch die Formen des Duals (Zweizahl).
Einige Substantive kommen nur in der Singularform vor (Singulariatantum). Dazu zählen zB. Eigennamen: Wrocłouw, Krakôw, Bytóń, Łopole, Łodra (f). Rejska, Helmut, Jŷndra, Zofi, Syma, und andere Substantive, wie mlyko (n), scejściy (n), lôd (m), ejlazo (n), złoto (n), kapusta (f), krew (f), dřewo (n), mjyłość (f), pokôj (m),
Andere treten nur im Plural auf. (Pluraliatantum), zB. mozyrki (pl.), nozycki (pl.), widły (pl.), klysce (pl.), drozdze (pl.), dřwi (pl.), dřicki (pl.), kudły (pl.), křciny (pl.), ónterhołze (pl.), šije (pl.), grabje (pl.), brejle (pl.), pleca (pl.), galouty (pl.), wrota (pl.), puca (pl.), karasejle (pl.), štrajchowaniy (pl.), Gody (pl.), zniwa (pl.), grody (pl.), pjųndze (pl.), pleca (pl.), ferje (pl.). Das Wort widołka (f), und klysc (m) (Zool.) haben eine andere Bedeutung. Das Wort puco (n) heißt Lungenflügel. Das Wort pjyniųndz (m), heißt Geldstück (n),;
Die Pluralformen (Nominativ) werden gebildet, durch Hinzufügen der Pluralendung an den Wortstamm oder es wird die Singularendung durch eine Pluralendung ersetzt. zB. lampa (f), lampy (pl.),; dziewucha (f), dziewuchy (pl.),; kokot (m), kokoty (pl.),; pole (n), pola (pl.),; zoucka (f), zoucki (pl.),; kamjyń (m), kamjynie (pl.),; stróm (m), strómy (pl.),; scyglik (m), scygliki (pl.),; cajska (f), cajski (pl.),; ajmer (m), ajmry (pl.),; blajštift (m), blajštifty (pl.), heft (m), hefty (pl.), koło (n), koła (pl.).
Einige Substantive haben im Plural einen anderen Wortstamm als im Singular. zB. cłowjek (m), ludzie (pl.),; rok (m), lata (pl.),; synek (m), chłopcy (pl.),;
In den benachbarten Sprachen bildet man die Mehrzahl ähnlich wie in der oberschlesischen Sprache., Man geht von dem Nominativ (Singular) aus und ersetzt die Einzahl-Endung des Substantivs durch die Mehrzahlendung (Nominativ, Plural), oder man hängt die Mehrzahlendung an die Einzahl-Form des Substantivs an.
Einige Beispiele:
Aus der Polnischen Sprache. dom (m), domy (pl.),; kot (m), koty (pl.),; kamień (m), kamienie (pl.), lampa (f), lampy (pl.),; podłoga (f), podłogi (pl.),; róża (f), róże (pl.),; pole (n), pola (pl.),; okno (n), okna (pl.),; krzesło (n), krzesła (pl.),;
Aus der tschechischen Sprache. pokoj (m), pokoje (pl.),; kopec (m), kopce (pl.),; den (m), dny (pl.), stûl (m), stoly (pl.),; dům (m), domy (pl.),; pluh (m), pluhy (pl.),; kůň (m), koně (pl.),; učitelka (f), učitelky (pl.),; ena (f), eny (pl.),; píseň(f), písně (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; město (n), města (pl.),; kuře (n), kuřata (pl.),;
Aus der slowakischen Sprache. mu (m), mui (pl.),; učiteĺ (m), učitelia (pl.),; chlap (m), chlapi (pl.),; dom (m), domy (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; flaša (f), flaše (pl.),; noc (f), noci (pl.),; škola (f), školy (pl.),; pole (n), polia (pl.),; mesto (n), mestá (pl.),; okno (n), okná (pl.),;
12.4 Kasus (Fälle)
(Przypadek)
Die oberschlesische Deklination hat zwei Numeri: einen Singular (Einzahl) und einen Plural (Mehrzahl), und jeder Numerus hat sieben Kasus (Fälle). Die meisten Substantive haben eine Singular- und eine Pluralform. Unter Punkt 12.3 sind einige Substantive genannt, die nur ein Numerus aufweisen.
Kürzel | Kasus (Ob. Schl.) | gibt Antworten auf die Fragen | |
N | Nominativ | chto?, co? | wer?, was? |
G | Genitiv | (łod) kogo?, (łod) cego?, cyj?, cyjou?, cyjy? | wessen? |
D | Dativ | kómu? | wem? |
A | Akkusativ | kogo?, co? | wen?, was? |
I | Instrumental | skí?, s (z) cý? | mit wem?, mit was?, womit? |
L | Lokativ, oder Präpositiv | ło kí?, ło cý?,; auf die Frage wo?, dzie?, Antwort, na oder we | über wen?, über was?, worüber?, wo? |
V | Vokativ | Rufform bei direkter Anrede |
Fälle in den benachbarten Sprachen | |||
Kasus,Kürzel | Poln.
| Tschech.
| Slow.
|
N | kto?, co? | kdo?, co? | kto?, čo? |
G | kogo?, czego? | koho?, čeho?, čí? | čí?, čia?, čie?, koho?, čoho? |
D | komu?, czemu? | komu?, čemu? | komu? |
A | kogo?, co? | koho?, co? | koho?, čo? |
I | kim?, czym? | (s) kým?, (s) čím? | s kým?, s čím? |
L / P | o kim?, o czym? | o kom?, o čem? | (auf die Frage wo?), kde? (Antwort): v, vo, na |
V | bei direkter Anrede | bei direkter Anrede | wird nicht mehr verwendet |
12.5 Nominativ Singular
(Mianownik, liczba pojedyncza)
Der Nominativ ist kein Präpositionalkasus.
Der Nominativ ist die Grundform des Substantivs. Im Nominativ steht das Subjekt des Satzes. (die Person oder der Gegenstand der Handlung). Der Nominativ steht fast nie mit einer Präposition zusammen.
Fragen:chto?, co?
Unter Punkt 12.2 Genus (Geschlecht) sind Beispiele der Substantive mit ihren Endungen im Nominativ angegeben worden. Unter Punkt 12.3 sind die Pluralformen der Substantive im Nominativ angegeben worden.
Beispiele:
Swoucka syje klejd., Die Schneiderin näht ein Kleid.; chto syje?, swoucka., wer näht?, die Schneiderin (f),; Jou wjâ, ize ujek přijejdzie jutro., Ich weiß, daß der Onkel morgen angereist kommt.; chto wjy?, jou., wer weiß?, ich,; Łón robi w grubje., Er arbeitet in der Grube.; chto robi?, łón.; wer arbeitet, er,; Farouř dzierzy kouzaniy., Der Pfarrer hält eine Prädigt.; Chto dzierzy kouzaniy?, farouř,; wer hält die Prädigt?, der Pfarrer.; Malyř štrajchuje trepâ. Der Maler streicht die Treppe.; chto štrajchuje?, malyř,; wer streicht?, der Maler,; Tyn kościoł wybudowali juz štyrysta lout tymu., Diese Kirche haben sie schon vor vierhundert Jahren erbaut.; co wybudowali, kościoł, was haben sie gebaut?, die Kirche.; Sklepy juz sų zaparte., Die Geschäfte sind schon geschlossen.,; co je zaparte?, sklepy,; was ist geschlossen?, die Geschäfte,; Łopole lezy nad Łodrų., Oppeln liegt an der Oder.; co lezy?, Łopole,; was liegt?, Oppeln,;
12.6 Genitiv Singular
(Dopełniacz, liczba pojedyncza)
Der Genitiv kommt mit oder ohne einer Präposition vor.
Der Genitiv bezeichnet den Besitzer oder die Zugehörigkeit eines Gegenstandes oder eines Wesens.
Der Genitiv steht statt des Akkusativs, wenn ein transitives Verb verneint wird.
Der Genitiv steht nach bestimmten und unbestimmten Mengenangaben.
Der Genitiv steht nach Verben, die einen Wunsch oder einen Mangel ausdrücken.
Der Genitiv dient zur Zeitangabe und wird nach bestimmten Zahlwörtern (Numeralien) zur Mengenangabe gebraucht.
Der Genitiv steht bei einigen Präpositionen: zB. bez, (ohne),; do, (in, nach),; před, ( für wen, für was ),; łod (von),; ze, (aus, von),; nałokoło, ringsherum),; kole, (neben),; u, (bei),;
(Die deutschen Entsprechungen dirigieren manchmal in einen anderen Fall.)
Fragen: (łod) kogo?, (łod ) cego?, (do) kogo?, (bez ) kogo?, (bez) cego?, cyj?, cyjou?, cyjy?
Der Genitiv hat im Singular bei Substantiven folgende Endungen:
Bei belebten männlichen Substantiven, die auf einen harten Konsonanten auslaufen kommt die Endung „-a“, vor. (sh. dazu Kapitel, Schreibung, Wortbildung, Wortarten,; Punkt 1.2 Konsonanteneinteilung).
Nominativ: brat (m), Bruder (m),; zouk (m), Lehrer (m),; golac (m), Frisör (m),; synek (m), Junge (m),; łojciec (m), Vater (m),; woł (m), Ochse (m),; šymejl (m) (Zool.), Schimmel (m) (Zool.),; pawant (m) (Zool.), Bremse (f), (Zool.),; kret (m) (Zool.), Maulwurf (m) (Zool.)),; kopruch (m), Mücke (f),; scyglik (m), (Zool.), Stieglitz (m) (Zool.),; harynek (m) (Zool.), Hering (m) (Zool.),; Amerykón (m), Amerykaner (m),; góroul (m), Bergbewohner (m),; bajtejl (m), Bengel (m),; chrostoul (m) (Zool.), Kröte (f) (Zool.),; gbur (m), Bauer (m),; głowouk (m) (Zool.), Kaulquappe (f) (Zool.),; hajndyk (m) (Zool.), Truthahn (m) (Zool.),;
Genitiv, Singular: mycka łod brata,; stolik łod zouka,; nozycki łod golaca,; graśka łod synka,; galouty łod łojca,; rogi łod woła,; łogón łod šymla,; noga łod pawanta,; kretowina łod kreta,; ryjek łod koprucha,; śpjyw scyglika,; křept łod harynka,; pismo łod Amerykanra,; syr łod góroula,; bal łod bajtla,; głowa łod chrostoula,; łųka łod gbura,; łogónek łod głowouka,; koroule łod hajndyka,;
Männliche Substantive, die die Endungen "-a", "-osta", "-ista" haben, werden im Singular wie weibliche Substantive dekliniert. Sie bekommen die Endung "-y". zB. kómunista (m) (Nominativ Singular),; (łod) kómunisty (Genitiv Singular).
Bei unbelebten männlichen Substantiven, die auf einen Konsonanten auslaufen endet der Genitiv Singular auf „-a“, oder „-u“.
Nominativ: dach (m), Dach (n),; heft (m), Schreibheft (n),; budynek (m), Haus (n),; fojerek (m), Feuerchen (n),; chlyb (m), Brot (n),; autobus (m), Bus (m),; fejler (m), Fehler (m),; bót (m), Stiefel (m),; cas (m), Zeit (f),; desc (m), Regen (m),; dziyń (m), Tag (m),; bóncejl (m), Steintopf (m),; gutalin (m), Schuhcreme (f),; klamôr (m), verlotterter Gegenstand (m),; golet (m), (Sülze (f),; kadubek (m), Nistkasten (m),; płot (m), Zaun (m),; mak (m), Mohn (m),; dųmb (m), Eiche (f),; kjeř (m), Busch (m),; śwjyrk (m), Fichte (f),; gřib (m), Pilz (m),; mjôd (m), Honig (m),; groch (m), Erbse (f),; palec (m), Finger (m),; kóń (m), Pferd (n),; pogřyb (m), Beerdigung (f),; scwourtek (m), Donnerstag (m),; kómunismus (m), Kommunismus (m),; pjųntek (m), Freitag (m),; gřmjot (m), Gewitter (n),;
Genitiv: skořupa łod dachu,; dekejl łod hefta,; ściana łod budynka,; flama łod fojerka,; krómka łod chleba,; koła łod autobusa,; pismo bez fejlera,; noupjŷntek łod bóta,; mało casu,; łod desca,; łod pjyrsego dnia,; ucho łod bóncla,; pudołko łod gutalinu,; kołko łod tego klamora,; rest łod goletu,; dach łod kadubka,; štacheta łod płota,; głôwka łod maku,; liściy łod dâmba,; gałųzki łod křa,; syski łod śwjyrka,; kapa łod gřiba,; łod mjodu,; strųncka łod grochu,; pazgnot łod palca,; gřiwa łod kónia,; łod pogřebu,; łod scwourtku do dzisia,; zyciy bez kómunismusu,; łod pjųntku do terazka,; łod gřmjotu,;
12.6.1 Genitiv bei weiblichen Substantiven im Singular
Fragen: cyjou?, ( łod) kogo?, ( łod) cego?, do kogo?
Endungen: Die Weiblichen Substantive haben im Genitiv Singular die Endungen „-e“, „-i“, „-y“, „-ej“,
Nominativ: šokolada (f), kabza (f), królowou (f), łódź (f), matka (f), cytejlnia (f), robota (f), râka (f), skoła (f), bluza (f), marchew (f), rosa (f), noga (f)
Genitiv: skostować słodkej šokolady, cego?, šokolady,; futro łod kabze, łod cego?, kabze,; koruna łod królowej, łod kogo?, królowej,; âker łod łodzi, łod cego?, łodzi,; fortuch łod matki, łod kogo?, matki,; ksiųzka łod cytejlni, łod cego?, cytejlni,; łod ciŷzkej roboty, łod cego?, roboty,; palec łod lewej râki, łod cego?, łod râki,; iś do dobrej skoły, do cego?, do skoły,; râkouw łod bluze, łod cego?, bluze,; nać łod marchwje, łod cego?, marchwje,; mokrou trouwa łod rose, łod cego?, łod rose,; stopa łod nogi, łod cego?, nogi,;
12.6.2 Genitiv bei sächlichen Substantiven im Singular
Fragen: łod cego?, bez cego?, cyjy?
Endungen: Im Nominativ Singular haben sächliche Substantive die Endungen: -o, -e, -y, -um,
Im Genitiv Singular haben die sächlichen Substantive die Endungen: -a, -ou, -ynta.
Fremdwörter, die auf -um enden, zB. gymnazjum (n), licejum (n), muzejum (n), werden nicht dekliniert.
Beispiele:
Nominativ: łokno (n), mjasto (n), koło (n), pismo (n), mlyko (n), dziejcio (n), zdrowjy (n), scejściy (n), pole (n), prosie (n), muzejum (n),; mjasto (n), kómpaniy (n)
Genitiv: kómora bez łokna,; park łod mjasta,; zatejl łod koła,; ómšlag łod pisma,; kozuch łod mlyka,; być bez dziejcia,; być bez zdrowjou,; mjejć kâs scejściou,; mjedza łod pola,; łogónek łod prosiynta,; dřwi łod muzejum,; bana łod mjasta,; stancny łod kómpaniou,;
Weitere Beispiele zu den am Anfang angegebenen Anwendungen des Genitivs :
To sų galouty łod Stanika., Das sind die Hosen vom Stanislaus.; łod kogo?, Stanika,; Tyn klucyk noulezy do tego zómku., Der Schlüssel gehört zu dem Schloß.; do cego?- zómku,; Te dziejcio jes łod tych ludzi., Das Kind ist von diesen Leuten.; łod kogo?, ludzi,; łod rana do wjecora, von früh bis abends,;
Łón nie kupjył cajtųnga., Er hat keine Zeizung gekauft., cego nie kupjył? cajtųnga,; Jescy ejch nigdy Warsawy nie widzioł., Ich habe Warschau noch niemals gesehen.; cego nie widzioł?, Warsawy,;
Łodwouzcie mi kilo mjŷsa., Wiegen Sie mir bitte ein kg Fleisch ab.; cego? mjŷsa,; Łón kupjył pu cetnara psynice., Er kaufte einen halben Zentner Weizen.; cego kupjył?, psynice,; Přiwjóźli do masarnie kâs mjŷsa., Sie haben zum Fleischerladen viel Fleisch gebracht.; cego přiwjóźli?, kâs mjŷsa,; pu šoulki kafeju., halbe Tasse Kaffee.; cego?, pu šoulki ;
Zycâ wó scejściou i zdrowjou., Ich wünsche ihnen Glück und Gesundheit.; cego?, scejściou i zdrowjou,;
Mómy dzisiej dwanoustego maja., Wir haben heute den zwölften Mai.; jakygo dnia?, dwanoustego maja,; Wybudowali tá łoziym nowych budynkôw., Sie haben dort acht neue Häuser gebaut.; co? wybudowali?, łoziym budynkôw,; Der Genitiv Plural wird hier nach den substantivischen Zahlen gebraucht.
Te apfelziny sų bez jųndřkôw., Diese Apfelsinen sind ohne Kerne.; bez cego?, bez jųndřkôw,; Te dziejcio tu přisło bez matki., Das Kind ist hier ohne seiner Mutter gekommen.; bez kogo?, bez matki,; Sło to bez wsystkygo zrobić., Man konnte das ohne weiteres machen.; bez cego?, bez wsystkygo,;
Jutro jejdziymy do mjasta., Morgen fahren wir in die Stadt.; do cego?, do mjasta,; Idâ do skoły., Ich gehe in die Schule.; do cego?, do skoły,; Matka włazi prawje tera do kuchnie., Die Mutter geht gerade in die Küche hinein.; do cego?, do kuchnie,; Jejdziymy do Łopolou., Wir fahren nach Oppeln.; do cego?, do Łopolou,; (Das Wort „do“ drückt aus, daß die Handlung in das Innere des Raumes, des Gegenstandes zielt.)
Te zdřadołko jes před mojygo brata. Der kleine Spiegel ist für meinen Bruder.; před kogo?, před brata,; Ta jakla jes předy mje., Die Jacke ist für mich.; před kogo?, předy mje,;
Tyn synek jes ze třejciej klase., Der Junge ist aus der dritten Klasse.; ze cego?, třejciej klase,; Přijechali my prawje tera z mjasta., Wir sind gerade jetzt aus der Stadt zurückgekehrt.; z cego?, z mjasta,; Ta ketka jes ze złota., Das Kettchen ist aus Gold.; ze cego?, ze złota,;
Nałokoło kościoła stoło jescy kâs ludzi., Ringsherum um die Kirche standen noch viele Leute.; nałokoło cego?, nałokoło kościoła,;
Postawjył ejch te stoliki kole izby., Ich habe die Stühle neben das Zimmer gestellt.; kole cego?, kole izby,; Te koło stoji kole sklepu., Das Fahrrad steht neben dem Laden.; kole cego?, kole sklepu,; Tyn šrank stoji kole łokna., Der Schrank steht neben dem Fenster.; kole cego?, kole łokna,;
Był ejch wcora u douchtora., Ich war gestern beim Arzt.; u kogo?, u douchtora,; Třewiki idzie dać naprawić u sewca., Die Schuhe kann man beim Schuster reparieren lasse.; u kogo?, u sewca,;
Nie musis tego łobrouzka łowić., Du brauchst das Bild nicht zu suchen., cego łowić ?, tego łobrouzka,; Nie idzie go rozumjejć., Man kann ihn nicht verstehen.; kogo?, łónego,; wen?, ihn,; Kup mi we sklepje tabaki., Kaufe mir in Geschäft Tabak., cego?, tabaki,; Potřebujâ do tej roboty prawego noucyniou., Ich brauche zu dieser Arbeit das richtige Werkzeug.,; cego?, prawego noucyniou,
12.6.3 Formen der Genitivbildung in der polnischen, tschechischen und slowakischen Sprache
Beispiele mit Präpositionen:
In der slowakischen Sprache
Fragen: čí?, čia?, čie?, koho?, čoho?
Endungen im Genitiv Singular: männliche Substantive, auf „-a“ und „-u“,; weibliche Substantive auf, „-y“, „-e“, „-i“, sächliche Substantive, auf „-a“ und „-ia“,
Präpositionen: do (in, nach),; bez (ohne),; od (von),; vedla (neben), z (von, aus), zo (von, aus),
In der slowakischen Sprache unterscheidet man im grammatikalischem Sinn bei männlichen Substantiven und Adjektiven zwischen „belebt“ und „unbelebt“ Dadurch unterscheiden sich die entsprechenden Endungen. Als unbelebt gelten alle Gegenstände und Pflanzen.
do kina, ins Kino,; do školy, in die Schule,; do mesta, in die Stadt,; To je sestra mojej matky.; Das ist die Schwester meiner Mutter.; bez učiteĺa, ohne Lehrer,; od brata, vom Bruder,; kniha od matky, das Buch von der Mutter,; vedĺa izby, neben dem Zimmer,; vedĺa okna, neben dem Fenster,; z mesta, aus der Stadt,; od stromu, do domu, do parku, od ulice, do kosti, od srdca, od chlapa,
Beispiele aus der polnischen Sprache
Fragen: czyj?, czyja?, czyje?, do kogo?, bez kogo?, bez czego?, dokąd?,
Endungen im Genitiv Singular der männlichen, belebten Substantive: nach harten Konsonanten, „-a“, nach „l“ und „j“ „-a“, nach weichen „-(i)a“
Endungen im Genitiv Singular der männlichen, unbelebten Substantive auf „-u“, seltener auf „-a“.; Präpositionen: bez (ohne), do (in, nach), dla (für), od (von), z(e) (aus), podczas (während), u (bei, am), wzdłuż (längs), prócz (außer),;
Przyszedł bez zeszytu., Er kam ohne einem Heft.; Jadę do Katowic., Ich fahre nach Katowitz.;
To jest dla Romana., Das ist für den Roman.; Te auto jest od sąsiada., Das Auto ist vom Nachbarn.; On wyszedł z domu., Er ging aus dem Haus.;
Weibliche Substantive haben im Genitiv Singular die Endungen -i und -y.
do mojej babci,; dostać zielonej cebuli,; dostać słodkiej czekolady,; od mocnej kawy,; bez dobrej kiełbasy,;
Sächliche Substantive haben im Genitiv Singular die Endungen -a, -(i)a und -um.
do dużego biura,; zdrowego ciała,; od małego dziecka,; do wielkiego koła,; do wygodnego krzesła,;
Beispiele aus der tschechischen Sprache
Fragen: koho?, čeho?, čí?,;
Endungen im Genitiv Singular: männliche Substantive, „-a“ und „-u“,; weibliche Substantive, „-y“ und „-e“,; sächliche Substantive, „-a“ und „-e“,;
Präpositionen: do (in, nach, zur), bez (ohne), beze (ohne), od (von, vom), vedle (neben), z (aus), ze (aus),;
do Prahy, nach Prag,; strčit do kapsy, in die Tasche stecken,; dát se do práce, sich an die Arbeit machen,; beze všeho, ohne weiteres,; bez bolesti, ohne Schmerzen, (schmerzlos),; vlevo od neho, links von ihm,; od rana, seit früh,; vedle řeky, neben dem Fluß,; kapsa u vesty, Westentasche,; ze stolu, vom Tisch,; z oceli, aus Stahl,; do autobusu, do pana, do eny, do města,
12.7 Dativ Singular
(Celownik, liczba pojedyncza)
Der Dativ kommt mit oder ohne Präpositionen vor.
Der Dativ hat die Aufgabe, diejenige Person oder Sache anzugeben, der etwas gegeben oder genommen wird, der etwas angenehm oder unangenehm ist, der ewas zukommt oder nicht zukommt.
Fragen: kómu? (wem?),
Endungen: Die Dativendungen im Singular, der auf harten Konsonanten endenden männlichen Substantive, ist „-owi“, der auf weich auslaufenden Konsonanten ist „-(i)owi“
Beispiele:
Jou wó to přiniesâ., Ich bringe ihnen das., kómu?, wó,; wem?, Ihnen,; Te galouty ci sų za wjelky., Diese Hosen sind dir zu groß.; kómu?, ci,; wem?, dir,; Wjejla wó juz jes?, Wie alt seid Ihr schon?,; kómu?, wó,; Łónymu wyłazi ze galout kosula., Ihm schaut aus der Hose das Hemd heraus.; kómu?, łónymu,; wem?, ihm,; Kupjyli ejście nó kartâ do kina?, Habt Ihr uns eine Kinokarte gekauft?; Dej tymu psowi śwjyzej wody., Gib dem Hund frisches Wasser.; kómu?, tymu psowi,; wem?, diesem Hund,; Tymu cłowjekowi nie idzie pómoc., Dem Menschen kann man nicht helfen.; kómu?, tymu cłowjekowi,; wem?, dem Menschen,; Mje jes zimno., Mir ist es kalt.; kómu?, mje,; wem?, mir,; Jou to přiniós sųsioudowi., Ich habe das dem Nachbarn gebracht.; kómu?, sųsioudowi,; Tymu kóniowi třa dać łowsa., Dem Pferd muß man Hafer geben.; kómu?, kóniowi,; wem?, dem Pferd,; Přiniyś synkowi ze sklepu rybkôw., Bringe dem Jungen aus dem Geschäft Bonbons.; kómu?, synkowi,; Kupjył ejch bratowi koło., Ich habe dem Bruder ein Fahrrad gekauft.; kómu?, bratowi,; Łojcowi tyn mantejl nie pasuje., Dem Vater passt der Mantel nicht., kómu?, łojcowi,; Nasymu farouřowi nie idzie dobře. Unserem Pfarer geht es nicht gut., kómu?, farouřowi.; Tymu hokrowi brachuje jedna noga., Dem Hocker fehlt ein Bein.; kómu?, hokrowi,; Tymu cymyntowi brachuje jescy ździebko wody., Dem Zement fehlt noch etwas Wasser.; kómu?, cymyntowi,; Tymu strómikowi musiymy uřnųńć pórâ gałųzkôw., Dem Bäumchen müssen wir noch paar Äste abschneiden.; kómu?, strómikowi,; Musis za to dziŷkować Bogowi., Du mußt dafür Gott danken., kómu?, Bogowi,; Zoukowi sie to nie podobało., Dem Lehrer hat das nicht gefallen., kómu?, zoukowi,;
Dativ bei weiblichen Substantiven im Singular
Fragen: kómu?, wem?
Endungen: Die weiblichen Substantive haben im Dativ Singular folgende Endungen: -e, -ej, -je, -i, -ie, -y
Die Dativbildung erfolgt größtenteils mit der Umgestaltung der vorhergehenden Konsonanten.
Beispiele:
Nominativ: głowa (f), ołma (f), bana (f), kobjyta (f), dróga (f), matka (f), patejlnia (f), ziymja (f), furyjou (f), kómedyjou (f), partyjou (f), noc (f), róza (f), mysa (f), siostra (f), wjejś (f), krajda (f)
Dativ: głowje, ołmje, banie, kobjycie, dródze, matce, patejlni, ziymi, furyjej, kómedyjej, partyjej, nocy, rózie, mysie, siostře, wsi, krajdzie.
Łónej sie chce spać., Sie ist müde.; kómu?, łónej,; wem?, ihr,;
Einige weitere Beispiele werden bei den Deklinationsbeispielen angegeben.
Dativ Singular bei sächlichen Substantiven
Fragen: kómu?, cymu?
Endungen: Die sächlichen Substantive haben im Dativ Singular folgende Endungen: -u, -um. Bei manchen Substantiven auch wie der Lokativ.
Beispiele:
Nominativ: mjŷso (n), masło (n), łokno (n), kolano (n), mlyko (n), wjadro (n), jabko (n), dziejcio (n), koźle (n), pole (n), łoko (n), prosie (n), ramjóno (n), zdrowjy (n), muzejum (n), mantlisko,
Dativ: mjŷsu, masłu, łoknu, kolanu, mlyku, wjadru, jabku, dziejciu, koźlyńciu, polu, łoku, prosiŷńciu, ramjyniu, zdrowju, muzejum, mantlisku,
12.7.1 Beispiele zum Dativ aus der polnischen, tschechischen und slowakischen Sprache
Beispiele aus der tschechischen Sprache
Fragen: komu?, čemu?
Endungen: Im Dativ Singular haben männliche belebte Substantive die Endung „-u“ oder „-ovi“. Unbelebte männliche Substantive haben die Endung „-u“. Weibliche Substantive haben im Dativ Singular die Endungen: -ě, -ze, -e, -ce, -ře, -i, -še. Sächliche Substantive haben im Dativ Singular die Endung "-u", "-i", "-í"
Nominativ: pan (m), hrad (m), ryba (f), kniha (f), kosa (f), řeka (f), komora (f), růe (f), střecha (f), ryba (f), kost (f), město (n), jablko (n), moře (n),
Dativ: pánu, oder pánovi,; hradu, rybě, knize, kose, řece, komoře, růi, střeše, rybě, kosti, městu, jablku, moři,.
Je mi zima., Mir ist kalt.; Je mi teplo., Mir ist warm.; Je mi dobře., Ich fühle mich gut.; Je mi špatně., Mir ist schlecht.; Kolik je ti let?, Wie alt bist du?; Kolik je vám let?, Wie alt sind Sie?; My vám ty knihy vrátíme., Wir geben Euch die Bücher zurück.; Koupil jste nám lístek do kina?, Habt Ihr uns eine Kinokarte gekauft?;
Beispiele aus der Slowakischen Sprache
Fragen: komu?
Die männlichen belebten Substantive haben im Dativ Singular die Endungen „-ovi“. Die unbelebten männlichen Substantive haben die Endung „-u“. Feminine Substantive haben im Dativ Singular die Endungen "-e", und "-i". Neutrale Substantive haben im Dativ Singular die Endungen "-u", "-iu".
Nominativ: chlap (m), dub (m), stroj (m), ena (f), ulica (f), kosť (f), mesto (n), srdce (n),
Dativ: chlapovi, dubu, stroju, ene, ulici, kosti, mestu, srdcu.
Matka mi to dala., Die Mutter hat mir das gegeben.; Chcem ísť k lekárovi., Ich will zum Arzt gehen.;
Beispiele aus der polnischen Sprache
Fragen: komu?, czemu?
Die Dativendungen der auf harten Konsonanten sowie auf „-l“ und „-j“ auslaufenden männlichen Substantive ist gewöhnlich „-owi“, der auf weich auslaufenden „-(i)owi“.
Bei einigen männlichen Substantiven ist die Dativendung ein „-u“.
Feminine Substantive haben im Dativ Singular die Endungen "-e", "-i" und "-y". Neutrale Substantive haben im Dativ Singular die Endungen "-u" und "-um".
Nominativ: syn (m), pan (m), dom (m), rower (m), uczeń (m), nauczyciel (m), chłop (m), pies (m), ptak (m), koń (m), kamień (m), język (m), koniec (m), las (m), lekarz (m), babcia (f), cebula (f), część (f), koło (n), łóżko (n), mięso (n)
Dativ: synowi, panu, domowi, rowerowi, uczniowi, nauczycielowi, chłopu, psu, ptakowi, koniowi, kamieniowi, językowi, końcowi, lasowi, lekarzowi, babci, cebuli, części, kołu, łóżku, mięsu
Kupiłam dziecku lalkę., Ich (f) habe dem Kind eine Puppe gekauft.; Nauczyciel daje uczniowi zeszyt., Der Lehrer gibt dem Schüler das Heft.; Przyniosłam matce kwiatki., Ich habe der Mutter Blumen gebracht.;
12.8. Akkusativ Singular
(Biernik, liczba pojedyncza)
Der Akkusativ kommt mit und ohne Präposition vor.
Der Akkusativ bezeichnet nach transitiven Verben ein Wesen oder Ding, auf das sich die Handlung unmittelbar bezieht. Im Satz übt der Akkusativ bei transitiven Verben die Funktion des Objekts aus.
Der Akkusativ wird bei bestimmten Verben gebraucht.: zB., łowić (Vb), suchen (Vb),; potřebować (Vb), brauchen (Vb),; rozumjejć (Vb), verstehen (Vb),;
Präpositionen, die den Akkusativ nach sich ziehen: na (zum, zur) (auf die Frage wohin?), bez (durch, über), pod (unter) (auf die Frage wohin?),; před, (für wen), ło, (um wen, um was),; po (um, um was),; za (für was),; za (hinter) (auf die Frage wohin?),;
Fragen: kogo (widzis) ?, kogo (widzâ)?,, co (widzis) ?, co (widzâ)?
Endungen: Der Akkusativ Singular hat bei männlichen, belebten Substantiven, (Mensch, Tier) mit hartem Auslaut die Endung „-a“. (wie der Genitiv). Bei weichem Auslaut des Substantivs kommt die Endung „-(i)a“ vor. Unbelebte, männliche Substantive sind im Akkusativ Singular gleich dem Nominativ.
Beispiele:
Nominativ: brat (m), łojciec (m), woł (m), kokot (m), zouk (m), ptouk (m), chłop (m), kóń (m), gbur (m), roubsik (m), łopitouk (m), pjes (m), walcer (m), kamjyń (m), kościoł (m), doł (m), ćwjŷk (m), gnoutek (m), lyncuch (m), klejd (m), gjejlnik (m), kafej (m), wóřt (m),
Akkusativ: brata, łojca, woła, kokota, zouka, ptouka, chłopa, kónia, gbura, roubsika, łopitouka, psa, walcer, kamjyń, kościoł, doł, ćwjŷk, gnoutek, lyncuch, klejd, gjejlnik, kafej, wóřt,
Akkusativ bei weiblichen Substantiven im Singular
Endungen: Der Akkusativ von weilichen Substantiven hat im Singular die Endung "-â".
Bei Substantiven, die auf einen Konsonanten enden, ist der Akkusativ gleich dem Nominativ.
Beispiele:
Nominativ: klasa (f), skoła (f), siostra (f), dróga (f), gâś (f), zoucka (f), plała (f), kolasa (f), bania (f), frychnia (f), gburka (f), klapacka (f), kosiarka (f), krałza (f), mysa (f), paja (f), kość (f), noc (f)
Akkusativ: klasâ, skołâ, siostrâ, drógâ, gâś, zouckâ, plałâ, kolasâ, baniâ, frychniâ, gburkâ, klapackâ, kosiarkâ, krałzâ, mysâ, pajâ, kość, noc,
Akkusativ bei sächlichen Substantiven im Singular
Der Akkusativ aller sächlichen Substantive ist gleich dem Nominativ. zB,
Nominativ: pole (n), střybło (n), biglousko (n), tarło (n), trefitko (n), zdřadło, kłósko (n), zdrowjy (n), wjyřganiy (n), prosie (n), mjŷso (n),
Akkusativ: pole, střybło, biglousko, tarło, trefitko, zdřadło, kłósko, zdrowjy, wjyřganiy, prosie, mjŷso
Weitere Beispiele zum Akkusativ:
na, (auf die Frage wohin?),; Jou idâ na banâ. (Akkusativ)., Ich gehe zum (auf den) Bahnhof.; Idâ na poctâ. (Akkusativ), Ich gehe zur (auf die) Post.;
Auf die Frage wo?, (dzie?, dziyzto?) steht der Lokativ., zB. Dziyzto be?, Wo wird das sein?,; To be na banie. (Lokativ), Das wird am Bahnhof sein.; To be we izbje., Das wird in der Stube sein.; Hier ist die Endung „-e“. (Lokativ),; Postouw tâ blumenwazâ na stoł., Stelle die Blumenvase auf den Tisch.,; na co?, na stoł, (Akkusativ),; Auf die Frage dzie?, wo?,; Postouw tâ blumenwazâ na stole., (Lokativ), (Hier ist die Endung „-e“).;
Pódziymy bez las, to dróga be krótsou., Wir gehen durch den Wald, da wird der Weg kürzer sein.; durch was?, durch den Wald,; Přelejziymy na drugó strónâ řyki bez mostek., Wir gehen an die andere Seite des Flusses über das Brückchen.; bez co?, bez mostek, über was?, über das Brückchen,; Skryj tâ tašâ pod stoł., Verstecke die Tasche unter den Tisch.; pod co?, pod stoł,; To jes před mojâ kobjytâ., Das ist für meine Frau., před kogo?, před kobjytâ,; Tyn bal jes před dziewuchâ., Der Ball ist für ein Mädchen.; před kogo?, před dziewuchâ,; Před co to mous?, Für was hast du das?, před co?, für was? Prosiył ejch go ło pómoc., Ich habe ihn um Hilfe gebeten.; ło co?, ło pómoc,; Tu idzie ło tyn wert., Hier geht es um den Wert.; ło co?, ło wert,; Był ejch w lejsie po dřewo., Ich war im Wald, um Holz zu holen.; po co?, po dřewo,; Dostoł ejch to za pjųndze., Ich habe das für Geld bekommen.; za co?, za pjųndze,; Dostou ejch to za pu darma., Ich habe das fast um sonst bekommen.; za co?, za pu darma,; Skryjymy sie za stróm., Wir verstecken uns hinter einen Baum.; za co?, za stróm,;
12.8.1 Einige Beispiele zur Akkusativbildung in den benachbarten Sprachen:
In der slowakischen Sprache
Fragen: koho? (wen?), čo? (was?)
Endungen: Belebte männliche Substantive haben im Singular die Endung „-a“ oder "-u". Unbelebte männliche Substantive haben oft die Form des Nominativs.,
Die weiblichen Substantive haben die Endung "-u", oder sie bleiben unverändert. Sächliche Substantive haben im Akkusativ Singular die Form des Nominativs.
Nominativ: pekný mu (m), chlap (m), študent (m), švagor (m), pekný stôl (m), dub (m), no (m), hrdina (m), kniha (f), kosť (f), dlaň (f), pero (n), okno (n), mesto (n)
Akkusativ: pekného mu, chlapa, študenta, švagra, pekný stôl, dub, no, hrdinu, knihu, kosť , dlaň, pero, okno, mesto,
Präpositionen:
cez (über, durch),; na (an, auf), Auf die Frage wohin,; nad (über), Auf die Frage wohin,; pod (unter), Auf die Frage wohin,; pre (für, wegen), pred (vor) Auf die Frage wohin,; za (hinter), Auf die Frage wohin,;
cez most (über die Brücke),; cez les (über die Brücke),; Idem na poštu. (Ich gehe zur (auf die) Post.; zavesiť lampu nad stôl, (die Lampe über den Tisch hängen),; dať čo pod stôl, etwas unter den Tisch geben,; pre chorobu, (wegen der Krankheit),; pred dom, (vor das Haus),; za školu, (hinter der Schule),; Vidím tvoje auto., Ich sehe dein Auto.; Choď cez most., Geh über die Brücke.; To je pre teba., Das ist für dich.; Prosím si jednu kávu., Ich möchte einen Kaffee.;
In der polnischen Sprache
Fragen: kogo?, co?
Endungen: Der Akkusativ Singular hat bei männlichen, belebten Substantiven bei einem harten, auslaufenden Konsonanten und bei „-l“ und „-j“ die Endung „-a“. Bei Substantiven mit weichem Auslaut ist die Endung „-(i)a“. Die unbelebten männlichen Substantive sind meistens gleich dem Nominativ.
Feminine Substantive haben im Akkusativ Singular die Endungen "-ę", "-ą", oder sie bleiben gleich dem Nominativ.
Neutrale Substantive haben die Endungen "-o", "-e", "-ę", "-um". Die Endungen sind gleich dem Nominativ.
Nominativ: brat (m), nauczyciel (m), ojciec (m), wół (m), lekarz (m), koń (m), dom (m), most (m), stół (m), koniec (m), połowa (f), praca (f), żona (f), dłoń (f), noc (f), pani (f), pole (n), imię (n), zboże (n)
Akkusativ: brata, nauczyciela, ojca, woła, dom, most, stół, koniec, lekarza, konia, połowę, pracę, żonę, dłoń, noc, panią, pole, imię, zboże,
Präpositionen:
na (auf die Frage wohin),; Jedziemy na urlop., Wir fahren in den Urlaub.; w, we, (in, auf die Frage wohin),; po (in der Bedeutung, bis an),; o, (um, in Verbindung zB. mit dem Verb prosić),; przez (durch, über),; Uczeń czyta książkę., Der Schüler liest ein Buch.;
In der tschechischen Sprache
Fragen: koho?, co?
Endungen: Bei den männlichen Substantiven unterscheidet man im Singular zwischen den belebten und unbelebten Substantiven. Bei den unbelebten männlichen Substantiven entspricht der Akkusativ Singular dem Nominativ Singular. Bei den belebten männlichen Substantiven mit harten Auslaufkonsonanten hat der Akkusativ die Endung „-a“, bei Substantiven mit weichem Auslaufkonsonanten die Endung „-e“.
Bei den weiblichen Substantiven endet der Akkusativ bei hartem Auslauf auf "-u"., Bei weichem Auslauf auf -ě, oder -e, ist die Endung "-i". Bei allen anderen weiblichen Substantiven, die auf einen weichen Konsonanten auslaufen, ist der Akkusativ gleich dem Nominativ.
Bei den unbelebten neutralen Substantiven entspricht der Akkusativ Singular dem Nominativ Singular
Nominativ: pes (m), otec (m), mu (m), stroj (m), most (m), kroj (m), mapa (f), ena (f), růe (f), město (n), moře (n),
Akkusativ: psa, otce, mu, stroj, most, kroj, mapu, enu, růi, město, moře,
Präpositionen:
nad, über, (auf die Frage wohin),; nad postel, über das Bett,; nad vchod, über dem Eingang,; za, hinter, (auf die Frage wohin),; za dům, hinters Haus,; za, für, (Tauschwert, zB. Geld),; za marku, für eine Mark,; za to, dafür,; za mlada, in der Jugend,; před, přede, (auf die Frage wohin),; předvolat před soud, vor Gericht laden,; pod, unter (auf die Frage wohin),; pod most, unter die Brücke,;
12.9 Instrumental Singular
(Narzędnik, liczba pojedyncza)
Der Instrumental kommt mit oder ohne einer Präposition vor.
Der Instrumental ohne Präposition
bezeichnet das Wekzeug, oder das Mittel mit dessen Hilfe man eine Tätigkeit ausführt.
Der Instrumental steht bei der Angabe des Berufes oder der Nationalität einer Person.
Der Instrumental bezeichnet auch die Art und Weise, wie eine Tätigkeit ausgeübt wird, oder wie der Wunsch ist, eine Tätigkeit auszuüben.
Der Instrumental steht, wenn eine begleitende Person bezeichnet wird.
Der Instrumental mit einer Präposition
Zu den wichtigsten Präpositionen, die den Instrumental nach sich ziehen sind:. ze bzw. s (z) (mit),; nad, (über), auf die Frage, wo,; pod, (unter, am), Auf die Frage wo,; před, (vor), auf die Frage wo,; za, (hinter), auf die Frage wo,; mjedzy (zwischen),;
Fragen: skí? (mit wem?),; s (z) cý? (womit?)
Instrumental bei männlichen Substantiven im Singular
Endungen: Der Instrumental hat im Singular bei männlichen Substantiven die Endung "-ý".
Beispiele:
Nominativ: nôz (m), kamjyń (m), jŷzyk (m), kosouk (m), zesejl (m), hoker (m), barcek (m), motorad (m), cug (m), kóń (m), wôz (m), kroup (m), třewik (m), ćwjŷk (m)
Instrumental: nozý (m), kamjyniý, jŷzyký, kosouký, zeslý, hokrý, barcký, motoradý, cugý, kóniý, wozý, kroupý, třewiký, ćwjŷký
Instrumental bei weiblichen Substantiven im Singular
Endungen: Der Instrumental hat bei weiblichen Substantiven im Singular (außer den adjektivisch deklinierten) die Endung "-ų".
Beispiele:
Nominativ: siostra (f), gâś (f), zołza (f), glaca (f), kjejlnia (f), bateryjou (f), radość (f), gałųź (f), łôdź (f), zoucka (f), šlajfka (f), satka (f), toucka (f), woda (f), boulka (f), břyła (f), marchew (f),
Instrumental: (ze) siostrų, (ze) gâsių, (ze) zołzų, (z) glacų, (z) kjejlnių, (ze) bateryjų, (z) radościų, (z) gałâzių, (z) łodzių, (ze) zouckų, (ze) šlajfkų, (ze) satkų, (ze) touckų, (z) wodų, (z) boulkų, (z) břyłų, (z) marchwjų,
Instrumental bei sächlichen Substantiven im Singular
Fragen: skí ?, s (z) cý?
Endungen: Der Instrumental hat bei sächlichen Substantiven im Singular die Endung "-ý". Fremdwörter auf "-um" bleiben undekliniert. zB. licejum (n), muzejum (n), licejum (n).
Beispiele:
Nominativ: auto (n), mjŷso (n), wjadro (n), pismo (n), masło (n), dziejcio (n), ramjóno (n).
Instrumental: (z) autý, (z) mjŷsý, wjadrý, (ze) pismý, (z) masłý, (z) dziejciý, (z) ramjyniý.
Weitere Beispiele:
Pukni yno tâ śróbâ młotký., Klopfe einmal mit dem Hammer auf die Schraube drauf.; cý?, młotký,; Ukrôj nozý štyry gjejlniki chleba., Schneide mit dem Messer vier Schnitten Brot ab.; cý?, nozý,; Łón jejdzie autý kazdy dziyń do roboty., Er fährt jeden Tag mit dem Auto zur Arbeit. (Arbeitsstelle),; cý?, autý,; Tyn bałer załorou te pole ciŷzkí pugý. Der Bauer hat das Feld mit einem schweren Pflug gepflügt.; cý ?, pugý,; Do terazka pisų małe dziejci we skole blajštiftý., Bie jetzt, schreiben die kleinen Kinder in der Schule, mit dem Bleistift.; cý?, blajštiftý,; Přijechała ejch autobusý., Ich bin mit dem Bus gekommen.; cý?, autobusý,; Łón jes elektrykouřý., Er ist Elektriker.; cý?, elektrikouřý,; Łón jes douchtorý., Er ist ein Arzt.; cý?, douchtorý,; Łóna jes swouckų., Sie ist eine Schneiderin.; cý?, swouckų,; Łón jes we wsi kopalų., Er ist im Dorf der Totengräber.; cý?, kopalų,; Łón jes Rusý.(oder Rus)., Er ist ein Russe.; kí?, Rusý,; Łoblizni tâ łezkâ jŷzyký., Lecke den Löffel mit der Zunge ab.; Noufajniej by było, jak by my tá zafurgli fligrý., Am schönsten wäre es, wenn wir dort mit dem Flugzeug hinfliegen würden.; cý?, fligrý,; Łón łobroubjou swojy pola tera mašinóma., Er bearbeitet jetzt seine Felder mit Maschinen.; cý?, mašinóma,; Dziejci posły z łojcý do kościoła., Die Kinder sind mit dem Vater zur Kirche gegangen.; z kí?, z łojcý,; Łojciec goudoł wcora ze zouký., Der Vater hat gestern mit dem Lehrer gesprochen.; Pojadâ z bratý we ferje do gôr., Ich fahre mit dem Bruder in den Ferien in die Berge.; z kí?, z bratý,; Nad jejej łózký wisi łobrouz Śwjŷntego Jóna., Über ihrem Bett hängt das Bild des Heiligen Johannes.; nad cý?, nad łózký,; Nad tų izbų jes gôra., Über der Stube ist der Dachboden.; nad cý?, nad izbų,; Nad dřwjóma widzâ pajųncynâ.,; nad cý?, nad dřwjóma (Instrumental, Plural), widzâ co? pajųncynâ, (Akkusativ),; Ta ksiųzka lezy pod zougłowký., Das Buch liegt unter dem Kissen.; pod cý?, pod zougłowký,; Jednâ łųkâ mómy pod lasý., Eine Wiese haben wir am Wald.; pod cý?, pod lasý,; Pjes lezy pod stołý., Der Hund liegt unter dem Tisch.; pod cý?, pod stołý,; Pod tý strómý lezy kâs łořechôw., Unter dem Baum liegen viele Nüsse.; pod cý?, pod strómý,; Dziejci stojų před skołų., Die Kinder stehen vor der Schule.; před cý?, před skołų,; Ludzie zbjyrajų sie před kościołý na procesyjų.; před cý?, před kościołý,; Před śćwjerć godzinų, łón tu jescy był., Vor einer Viertelstunde, war er noch hier.; před cý?, před godzinų,; Łóni mjŷskajų za kjerchowý., Sie wohnen hinter dem Friedhof.; za cý?, za kjerchowý,; Ta wjejś lezy za Łopolý., Das Dorf liegt hinter Oppeln.; za cý?, za Łopolý,; Za banų napocynou sie las., Hinter dem Bahnhof fängt der Wald an.; za cý?, za banų,; Tyn młotek lezy mjedzy tý îksý noucyniý., Der Hammer liegt zwischen dem anderen Werkzeug., mjedzy cý?, mjedzy noucyniý,;
12.9.1 Beispiele zum Instrumental Singular in den benachbarten Sprachen
In der slowakischen Sprache
Endungen: Der Instrumental hat im Singular bei Substantiven folgende Endungen
Fragen: s kým? (mit wem?),; s čim? (womit?)
Nominativ: | no(m) | sestra (f) | auto (n) |
Instrumental: | noom (m) | (se) sestrou (f) | autom |
Präpositionen:
s, bzw. so, (mit),; s matkou, (mit der Mutter),; s cukrom, (mit Zucker),; s citrónom, mit Zitrone,; so syrom, (mit Käse),; nad domom, (über dem Haus),; pod stromom (unter dem Baum),; pred školou, (vor der Schule),; za mestom, (hinter der Stadt),; Prišla som autobusom., Ich bin mit dem Autobus gekommen. (f),; Prišiel som autobusom., Ich bin mit dem Bus gekommen. (m),; krájať noom, (mit dem Messer schneiden)
In der polnischen Sprache
Endungen: Der Instrumental hat bei Substantiven im Singular folgende Endungen:
Fragen: kim?, czym?
Nominativ: | nóż (m) | siostra (f) | auto(n) |
Instrumental : | nożem(m) | siostrą (f) | autem (n) |
Präpositionen:
z nauczycielem, (mit dem Lehrer),; z panem, (mit dem Herr),; z walizką, (mit einem Koffer),; nad morzem, (am Meer),; nad łóżkiem, (über dem Bett),; przed szkołą, (vor der Schule),; przed domem, (vor dem Haus),; za domem, (hinter dem Haus),; za drzewem, (hinter dem Baum),; za oknem, (hinter dem Fenster),; między drzewami, (zwischen den Bäumen),;
In der tschechischen Sprache
Der Instrumental hat im Singular bei Substantiven folgende Endungen:
Fragen: kým?, čím?
Nominativ: | hotel (m) | kavárna (f) | auto (n) |
Instrumental: | hotelem (m) | kavárnou (f) | autem(n) |
Präpositionen:
Je učitelem., (Er ist Lehrer),; chléb s máslem, (Butterbrot),; s nom, (mit dem Messer),; Kavárna je před pivnicí., (Das Kaffeehaus ist vor der Bierstube.),; Stanice tramvaje je za hotelem., (Die Straßenbahn-Haltestelle ist hinter dem Hotel.),; nad vchodem, (über dem Eingang),; Lampa visí nad stolem., (Die Lampe hängt über dem Tisch.); Fotografie lei pod obálkou., (Die Fotografie liegt unter dem Briefumschlag.)
12.10 Lokativ oder Präpositiv Singular
(Miejscownik, liczba pojedyncza)
Fragen: dzie?, (wo?),; ło kí?, (über wen?),; ło cý?, (über was?, worüber?)
Präpositionen:
Der Lokativ steht immer mit einer Präposition.
Zu den häufigsten Präpositionen, die den Lokativ nach sich ziehen zählen die Präpositionen: ło (über, von), (in Verbindung mit Verben, wie myślejć (ło kí), (denken an jemanden),; gwařić (ło kí, oder ło cý), (sprechen über wen oder was),; w, we, (in), bei Ortsbezeichnungen, zB. we sklepje, (im Laden), w lejsie, (im Walde),; na, (auf, an), na šrâku, (auf dem Schrank), na łobrouzku, (auf dem Bild, oder der Fotografie),; při, (am, bei), při pjecu, (am Ofen),; po, (nach), po zniwach, po cý?, po zniwach,; (nach der Ernte),;
Endungen: Der Lokativ hat bei männlichen und sächlichen Substantiven im Singular die Endungen: "-e“, "-(i)e", "-je", "-(i)u" und "-u“.
Auf die Frage dzie?, wo?, stehen die Antworten w, we (in), na (an, auf),
Beispiele:
Nominativ: stoł (m), pjec (m), dųmb (m), most (m), łogrôd (m), stoł (m), łobrouz (m), rynek (m), dach (m), pjes (m), łobrouzek (m), las (m), chlyb (m), pogřyb (m),
Lokativ:(na) stole (m), (na) pjecu (m), (na) dâbje, (na) moście, (na) łogrodzie, (na) stole, (na) łobrazie, (na) rynku, (na) dachu, (na) psie, (na) łobrouzku, (w) lejsie, (na) chlebje, (na) pogřebje,
Bei weiblichen Substantiven ist die Endung im Singular „-e“, „-i“, „-je“, „-y“, „-ie“, „-ej“
Der Lokativ ist bei weiblichen Substantiven im Singular ohne Ausnahme immer gleich dem Dativ.
Beispiele auf die Frage „dzie?“, wo?,
Nominativ: loudka (f), šoulka (f), izba (f), kabza (f), taša (f), łôdź (f), marchew (f), noc (f), gâś (f), râkawica (f), kazalnica (f), kobjyta (f), lampa (f), kapusta (f), wjejś (f), wjara (f), róza (f), střinka (f), Polskou (f), Francyjou (f), Rusyjou (f),
Lokativ: (we) loudce,; (we) šoulce,; w izbje, (we) kabzi,; (we) tasi,; (na) łodzi,; (na) gâsi,; (na) marchwje,; (w) nocy,; (we) râkawicy,; (na) kazalnicy,; (ło) kobjycie,; (na) lampje,; (na) kapuście,; (ło) wsi,; ( ło) wjaře,; (na) rózie,; (ło) střince,; (ło) Polsce,; (ło) Francyjej,; (ło) Rusyjej,;
Der Lokativ steht immer mit einer Präposition.
Lokativ bei sächlichen Substantiven im Singular
Fragen: ło cý?, (über was?, worüber?), w cý?, (in was?) na cý?, (auf was). Auf die Frage dzie?, wo?, stehen die Antworten, we, w, (in), na (an, auf).
Endungen: Die Endungen des Lokativs der sächlichen Substantive sind: "-e", "-(i)e", "-je", "-u", "-(i)u", so wie bei den männlichen Substantiven. Substantive, die im Auslaut -k-, oder -ch- haben, bilden den Lokativ mit "-u". zB. ucho (n) (Nominativ), we uchu (Lokativ),; łoko (n) (Nominativ), we łoku (Lokativ),; Substantive auf "-um" bleiben undekliniert. zB. licejum (n), muzejum(n).
Beispiele:
Nominativ: auto (n), pudołko (n), pole (n), łokno (n), niebo (n), zdřadło (n), wjadro (n), dziejcio (n), coło (n), graniy (n), praniy (n), jajco (n), śwjŷnto (n),
Lokativ: (we) aucie (n), (we) pudołku (n), (na) polu, (na) łoknie, (na) niebje, (we) zdřadle, (we) wjadře, (ło) dziejciu, (na) cole, (ło) graniu, (ło) praniu, (na) jajcu, (ło) śwjŷńcie,
Weitere Beispiele:
Goudómy ło nasý polu., ło cý?, ło polu,; (Wir sprechen über unseres Feld.),; Łóny se cały cas łosprawjajų ło stancce., ło cý, ło stancce,; (Sie (f, pl.) erzählen sich die ganze Zeit von der Krankheit.); Ło tej nowej autubanie było kâs słychać., ło cý?, ło autobanie,; (Vod der neuen Autobahn hat man viel gehört.),; Na chlebje posu pjekouř mųkâ., dzie?, na chlebje,; (Auf dem Brot hat der Becker Mehl gestreut.),; Foter, moucie nudlâ na pysku., dzie?, na pysku,; (scherzhaft, höflich), Vater, Ihr habt eine Nudel auf der Fresse.; Kartoufle sie wařų na pjecu., dzie?, na pjecu,; (Die Kartoffeln kochen auf dem Ofen.),; We kościejle było naprano ludzi., dzie?, we kościejle,; In der Kirche waren zusammengedrängt viele Leute.),; We loudce jes nowy nôz., dzie?, we loudce,; (In der Schublade ist ein neues Messer.),; Na gruscónce wisi latoś kâs gruskôw., dzie?, na gruscónce,; (Auf dem Birnbaum hängen dieses Jahr viele Birnen.),; Łón jes we wsi., dzie?, we wsi, ;(Er ist im Dorf.),; Na tý łobrouzku sų namalowane fajne kwjoutki., dzie?, na łobrouzku,; (Auf diesem Bild sind schöne Blumen aufgemalt.),; Tři pawanty siedzų na karku łod kónia., dzie?, na karku, (Drei Bremsen sitzen auf dem Hals vom Pferd.),; Po śwjŷntach zaś be třa robić., po cý?, po śwjŷntach,; (Nach den Feiertagen, wird man wieder arbeiten müssen.),;
12.10.1 Beispiele zum Lokativ in den benachbarten Sprachen im Singular
In der tschechischen Sprache
Fragen: Auf die Frage kde?, wo?, stehen Antworten v, ve (in), na (auf)
Endungen: | maskulin, -e, -ě, -u, -i | feminin, -e, -ě, -i | neutral, -e, -ě, -i |
Nominativ: | dům (m), obraz (m) | kuchně (f), ulice (f) | okno (n), město (n) |
Lokativ: | v domě, na obrazu | v kuchni, na ulici | na okně, ve městě |
In der polnischen Sprache
Fragen: o kim?, o czym?, w kim?, w czym?, na czym?
Endungen: | maskulin, -e, -ie, -u, -iu | feminin, -e, -i, -y | neutral, -e, -u, -um |
Nominativ: | pan, chłop, gość | pani, noc, rada | lato, biurko |
Lokativ: | panu, chłopu, gościu | pani, nocy, radzie | lecie, biurku |
In der slowakischen Sprache
Fragen: Auf die Frage kde?, wo?, stehen Antworten v, vo (in), na (an, auf)
Endungen: | maskulin, -e, -u, -i | feminin, -e, -i | neutral, -e, -u |
Nominativ: | dom, strom | stena, izba | okno |
Lokativ: | na dome, na strome | na stene, v izbe | v okne |
12.11 Vokativ Singular
(Wołacz, lichba pojedyncza)
Der Vokativ wird gebraucht, wenn man sich an eine Person oder ein Lebewesen direkt wendet. Es ist der Anredefall oder Ruffall. Im Deutschen wird der Vokativ durch die Form des Nominativs ohne Artikel zum Ausdruck gebracht. zB. Vater, wie geht es dir? Der Vokativ weist nur im Singular eine eigene Form auf. Im Plural, oder bei Adjektiven, Pronomen und Numeralien ist der Vokativ mit dem Nominativ identisch. Der Vokativ erfüllt keine Satzgliedfunktion.
Bei den männlichen Substantiven stimmt die Form des Vokativs meistens mit dem Lokativ überein. Bei Vornamen kann auch der Vorname unverändert übernommen werden.
Als Endungen kommen bei männlichen Substantiven die Endungen „-e“ und „-u“ vor.
Bei weiblichen Substantiven auf "-a" wird die Substantivendung meistens durch ein „-o“ ersetzt, oder bei Vornamen wird der Vorname unverändert übernommen.
Der Vokativ der sächlichen Substantive ist immer gleich dem Nominativ.
Beispiele:
Nominativ | Vokativ |
| Nominativ | Vokativ |
|
cłowjek (m) | cłowjeku! | Mensch (m) | matka (f) | matko! | Mutter (f) |
chłop (m) | chłopje! | Mann (m) | kobjyta (f) | kobjyto! | Frau (f) |
synek (m) | synku! | Junge (m) | krowa (f) | krowo ! | Kuh (f) |
kóń (m) | kóniu! | Pferd (n) | Rejska (f) | Rejsko! | Therese (f) |
pón | Pónie! | Herr (m) | Zofi (f) | Zofi! | Sophi (f) |
Bóg | Boze! | Gott (m) | kura (f) | kuro! | Huhn (n) |
Hajnc (m) | Hajncu! | Heinz (m) | koło (n) | koło! | Fahrrad (n) |
Helmut (m) | Helmucie! | Helmut (m) | dziejcio (n) | dziejcio! | Kind (n) |
ciotka (f) | ciotko! | Tante (f) | ucho (n) | ucho! | Ohr (n) |
12.11.1 Vokativ in den benachbarten Sprachen
In der slowakischen Sprache
In der slowakischen Sprache ist der Vokativ immer identisch mit der Grundform, dem Nominativ. Es gibt nur zwei Ausnahmen:
Nominativ: pán (m), (Herr (m)) | Vokativ: Pane! |
Nominativ: boh (Gott (m)) | Vokativ: Bo!, Pane bo! |
In der polnischen Sprache
In der polnischen Sprache hat bei männlichen Substantiven der Vokativ meist die Endungen des Lokativs. sh. Punkt 12.10.1. Er wird gebraucht, wenn man sich an eine Person wendet oder jemanden grüßt. Außerdem wird er bei Briefanreden gebraucht. zB. Szanowni państwo!, Sehr geehrte Damen und Herren!. Der Lokativ wird bei belebten und unbelebten Substantiven in den Deklinationstabellen aufgeführt. zB. Nominativ: grosz (m), (Groschen (m)),; Vokativ: groszu!; Nominativ: kamień (m), (Stein (m)),; Vokativ: kamieniu!; Ebenso beim Rufen oder Ansprechen einer Person., zB. Joachim (m), Joachimie!,; pan (m), (Herr (m)),; Panie!
In der tschechischen Sprache
In der tschechischen Sprache verwendet man den Vokativ so, wie in der schlesischen Sprache. In Verbindung mit dem Wort pan (m), (Herr (m)) steht mit den substantivischen Familiennamen in der Umgangssprache oft nur pan im Vokativ. Der Familienname steht im Nominativ. zB. Pane Medvěd!
13 Plural der Substantive
(Rzeczowniki, liczba mnoga)
13.1 Nominativ Plural
(Mianownik, liczba mnoga)
Der Nominativ Plural ist unter Punkt 12.3 Numerus, Pluralformen, beschrieben worden.
Fragen: chto? (wer?), co? (was?)
Endungen: Die Endungen des Nominativs Plural sind bei männlichen Substantiven: "-y", "-e", "-i".
Beispiele:
Nominativ Singular: chłop (m), kóń (m), zouk (m), synek (m), woł (m), kot (m), pjes (m), anioł (m), koł (m), stoł (m), łobrouzek (m), gřebyk (m), nôz (m), kowoul (m), kluc (m), wjatrouk (m), Francuz (m), Rus (m), Polouk (m), robotnik (m), pjyniųndz (m), traktor (m), dziyń (m), cug (m), blajštift (m), šakjet (m), golac (m), kolega (m), kómunista (m), fašista (m), pug (m), mantejl (m), profesor (m), sųsioud (m), łosioł (m), błouzyn (m), satón (m), patrón (m), baran (m), gawrón (m), gón (m), chrostoul (m), angejber (m), klawjyr (m), traktor (m), pawant (m), babrot (m), brat (m), kokot (m), złyduch (m), koupejć (m), kómrat (m), ptouk(m), zajųnc (m), wydmuch (m), duch (m), scyrnoul (m), chroboul (m), kóminiouř (m), łodziouř (m), matackouř (m), bogouc (m), brôg (m), bic (m), břuch (m), kołouc (m), wsoch (m), bâbyn (m), motor (m), cep (m), doł (m), bót (m),
Nominativ Plural: chłopi, kónie, zoucy, (zouki), chłopcy, woły, koty, pse, anioły, koły, stoły, łobrouzki, gřebyki, noze, kowoule, kluce, wjatrouki, Francuzi, Rusi, Poloucy, robotniki, pjųndze, traktory, dni, cugi, blajštifty, šakjety, golace, kolegi, kómunisty, fašisty, pugi, mantle, profesoři, sųsiady, łosły, błouzny, satany, patróny, barany, gawrany, góny, chrostoule, angejbry, klawjyry, traktory, pawanty, babroty, braciou, kokoty, złyduchy, koupcie, kómraty, ptouki, zajųnce, wydmuchy, duchy, scyrnoule, chroboule, kóminiouře, łodziouře, matackouře, bogouce, brogi, bice, břuchy, kołouce, wsochy, brogi, bâbny, motory, cepy, doły, bóty,
13.1.1 Nominativ Plural bei weiblichen Substantiven
Fragen: chto? (wer?), co? (was?)
Endungen: Die Endungen des Nominativs Plural bei weiblichen Substantiven sind: "-y", "-i", "-e", "-ie".
Beispiele:
Nominativ Singular: matka (f), kobjyta (f), lampa (f), lóftplómpa (f), dróga (f), noc (f), łôdź (f), wjejś (f), kość (f), gâś (f), spudziejlnia (f), kuchnia (f), jakla (f), mycka (f), siostra (f), gouřć (f), masarnia (f), gamba (f), kucharka (f), krowa (f), koza (f), ksiųzka (f), šlajfka (f), scypka (f), skwjyrcka (f), wojna (f), sopa (f), zupa (f), skořupa (f), izba (f), bana (f), ołma (f), głowa (f), kufa (f), cigaryta (f), kista (f), zamła (f), kała (f), střoda (f), swoucka (f), kacka (f), dziewucha (f), gwjouzda (f), dróga (f), stancka (f), loudka (f), ryćka (f), hadra (f), siekjyra (f), śwjycka (f), šokolada (f), kura (f), solnicka (f), jagoda (f), šubkara (f), zołza (f), glaca (f), kabza (f), kolasa (f), frychnia (f), małpica (f), biksa (f), kjejlnia (f), patejlnia (f), bania (f), taša (f), makolica (f), râkawica (f), kazalnica (f), kómedyjou (f), bateryjou (f), loteryjou (f), parafjou (f), papla (f), kartoufla (f), paproć (f), noc (f), marchew (f),
Nominativ Plural: matki, kobjyty, lampy, lóftplómpy, drógi, noce, łodzie, wsie, kości, gâsi, spudziejlnie, kuchnie, jakle, mycki, siostry, gouřci, masarnie, gamby, kucharki, krowy, koze, ksiųzki, šlajfki, scypki, skwjyrcki, wojny, sopy, zupy, skořupy, izby, bany, ołmy, głowy, kufy, cigaryty, kisty, zamły, kały, střody, swoucki, kacki, dziewuchy, gwjouzdy, drógi, stancki, loudki, ryćki, hadry, siekjyry, śwjycki, šokolady, kury, solnicki, jagody, šubkary, zołze, glace, kabze, kolase, frychnie, małpice, bikse, kjejlnie, patejlnie, banie, taše, makolice, râkawice, kazalnice, kómedyje, bateryje, loteryje, parafje, paple, kartoufle, paprocie, noce, marchwje,
13.1.2 Nominativ Plural der sächlichen Substantive
Fragen: chto? (wer?), co? (was?)
Endungen: Die Endungen des Nominativs Plural bei sächlichen Substantiven sind: "-a", "-ia", "-y", "-i",
Beispiele:
Nominativ Singular: łokno (n), pole (n), łoko (n), ucho (n), dziejcio (n), kilo (n), łyko (n), wjadro (n), koło (n), śwjŷnto (n), biglousko (n), łoje (n), zdřadło (n), coło (n), dziųsło (n), zioło (n), bagno (n), słowo (n), lato (n), kopyto (n), drewko (n), ziourko (n), sitko (n), auto (n), mjasto (n), mantlisko (n), râcysko (n), pilóntko (n), ucho (n), jajco (n), łoko (n), kuře (n), pile (n), prosie (n),
Nominativ Plural: łokna , pola, łocy, usy, dziejci, kilo, łyka, wjadra, koła, śwjŷnta, biglouska, łoja, zdřadła, coła, dziųsła, zioła, bagna, słowa, lata, kopyta, drewka, ziourka, sitka, auta, mjasta, mantliska, râcyska, pilóntka, usy, jajca, łocy, kuřynta, pilynta, prosiynta,
Die Bildung des Nominativs Plural in den benachbarten Sprachen ist unter Punkt 12.3 beschrieben worden.
13.2 Der Genitiv Plural
(Dopełniacz, liczba mnoga)
Fragen: (łod) kogo? (von wem?, wessen?), (łod) cego?, (von was?)
Endungen: Der Genitiv von männlichen Substantiven im Plural hat bei hart auslaufenden Substantiven die Endung "-ôw". Die Endung "-ôw" haben auch die meisten Substantive, die man zu den Fremdwörtern zählt und die auf "-a" enden. zB. kómunista (m), kómunisty (pl.), (łod) kómunistôw. Diese Fremdwörter werden im Singular wie weibliche Substantive dekliniert. Aber auch andere männliche Substantive, die im Nominativ Plural auf "-y" enden, haben im Genitiv Plural die Endung "-ôw". zB. woł (m), woły (pl.), (łod) wołôw,; stoł (m), stoły (pl.), (łod) stołôw,;
Weich auslaufende Substantive, die im Nominativ Plural die Endung "-(i)e" oder "-(i)y" haben, enden im Genitiv Plural auf "-i" oder "-ôw". In der Alltagssprache kommen auch endungslose Formen vor. Die Endung "-ôw" wird dann weggelassen. zB. gość (m), goście (pl.), (łod) gości, oder (łod) gościôw. Das Wort liściy (pl.) (Pluraliatantum), hat dann den Genitiv Plural (łod) liści, oder (łod) liściôw. (nicht verwechseln mit listek (m), listki (pl.), (łod) listkôw).
Einige Substantive, die im Nominativ Plural auf "-e" oder "-y" enden, haben im Genitiv Plural die Endung "-y", zB. pjųndze (pl.) (Pluraliatantum), (łod) pjŷndzy,;
Substantivierte Adjektive werden wie Adjektive dekliniert. zB. swôj (m), swoji (pl.), (łod) swojich,; guchy (m), gusi (pl.), (łod) guchych,; ślepy (m), ślepi (pl.), (łod) ślepych.;
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: chłop (m), chłopi (pl.),; pjes (m), pse (pl.),; budynek (m), budynki (pl.),; mašinista (m), mašinisty (pl.),; štajger (m), štajgry (pl.),; palec (m), palce (pl.),; synek (m), chłopcy (pl.),; ptouk (m), ptouki (pl.),; Amerykaner (m), Amerykanry (pl.),; Rus (m), Rusi (pl.),; Polouk (m), Poloucy (pl.),; kóń (m), kónie (pl.),; łodziouř (m), łodziouře (pl.),; matackouř (m), matackouře (pl.), wâgoř (m), wâgoře (pl.), kamjyń (m), kamjynie (pl.), zgouc (m), zgouce (pl.),; wsoch (m), wsochy (pl.),; houk (m), houki (pl.),; hotel (m), hotele (pl.),
Genitiv Plural: (łod) chłopôw, (łod) psôw, (łod) budynkôw, (łod) mašinistôw, (łod) štajgrôw, (łod) palcôw, (łod) chłopcôw, (łod) ptoukôw, (łod) Amerykanrôw, (łod) Rusôw, (łod) Poloukôw, (łod) kóni, oder (łod) kóniôw,; (łod) łodziouřôw,; (łod) matackouřôw, (łod) wâgořôw, (łod) kamjyni, oder, dostać křiwe pleca łod nosyniou kamjyniôw, (łod) zgoucôw, (łod) wsochôw, (łod) houkôw, (łod) hotelôw.
13.2.1 Der Genitiv Plural von weiblichen Substantiven
Der Genitiv Plural der weiblichen hart auslaufenden Substantive endet meistens , wie bei den männlichen Substantiven auf die Endung "-ôw". Manche weibliche Substantive haben jedoch im Genitiv Plural zwei Formen. zB. râkawicka (f), râkawicki (pl.), (łod) râkawickôw,; oder (łod) râkawic. Diese zweite Form stammt von der Pluraliatantum-Form ab. zB. râkawice (pl.) (Pluraliatantum), (łod) râkawic (Genitiv- Plural),; nogawica (f), nogawice (pl.), (łod) nogawicôw.; oder nogawice (pl.) (Pluraliantum), (łod) nogawic (Genitiv-Plural),;
In der Alltagssprache kommen auch endungslose Formen vor. Bei schwer sprechbaren Konsonantengruppen wird hier oft ein flüchtiges "-e-" oder "-y-" eingeschoben. zB. matka (f), matki (pl.), (łod) matek, (statt matkôw). Hier wurde die Endung "-ôw" weggelassen und ein flüchtiges "-e-" wurde eingeschoben.; Bei einigen Substantiven, zB. dziewucha (f), dziewuchy (pl.), (łod) dziewuch,; kobjyta (f), kobjyty (pl.), (łod) kobjyt, wird die Endung "-ôw" weggelassen.
Die weiblichen Substantive fremder Herkunft auf "-yjou" bilden den Genitiv Plural auf "-yjôw".
zB. kómedyjou (f), kómedyje (pl.), (łod) kómedyjôw,; bateryjou (f), bateryje (pl.), (łod) bateryjôw,;
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: kacka (f), kacki (pl.),; gâś (f), gâsi (pl.),; kura (f), kury (pl.),; krowa (f), krowy (pl.),; zoucka (f), zoucki (pl.),; baba (f), baby (pl.),; sadza (f), sadze (pl.),; bania (f), banie (pl.),; taša (f) (tasia (f)), taše (pl.) (tasie (pl.)),; râkawicka (f), râkawicki (pl.),; matka (f), matki (pl.),; kobjyta (f), kobjyty (pl.),; kosula (f), kosule (pl.),; wjejś (f), wsie (pl.),; kość (f), kości (pl.),; siostra (f), siostry (pl.),; řyka (f), řyki (pl.),;
Genitiv Plural: (łod) kackôw, (łod) gâsiôw, (łod) kurôw, (łod) krowôw, (łod) zouckôw, (łod) babôw, (łod) sadzôw, (łod) baniôw, (łod) tašôw, (tasiôw),; (łod) râkawickôw,; (łod) matkôw, (łod) kobjyt, oder (łod) kobjytôw),; (łod) kosul, oder (łod) kosulôw,; (łod) wsiôw, (łod) kościôw, oder (łod) kości, (łod) siostrôw, (łod) řyk,;
Weitere Beispiele:
hynkle łod tasiôw,; pjyřy łod gâsiôw,; jajca łod kurôw,; jųndřka łod baniôw,; skřejla łod rybôw,; głowouki łod zabôw,; sceble łod droubkôw,; štof łod fanôw,; łobrać mjŷso łod kościôw,; dostać co łod ołmôw,; kucać łod cigarytôw,; kloustôr łod siostrôw,;
13.2.2 Der Genitiv Plural von sächlichen Substantiven
Die sächlichen Substantive haben im Genitiv Plural die Endung "-ôw" oder sind endungslos. Substantive mit der Endung "-um" haben im Genitiv Plural die Endung "-ôw". zB. muzejum (n), (łod) muzejôw,;
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: łoko (n), łocy (pl.),; ucho (n), usy (pl.),; dziejcio (n), dziejci (pl.),; łokno (n), łokna (pl.),; mjasto (n), mjasta (pl.),; auto (n), auta (pl.),; koło (n), koła (pl.),; śwjŷnto (n), śwjŷnta (pl.),; licejum (n), liceja (pl.),; mjóno (n), mjóna (pl.),; pudołko (n), pudołka (pl.),;
Genitiv Plural: (łod) łocôw, (łod) usôw, (łod) dziejci,; (łod) łokjyn*, oder (łod) łoknôw,; (łod) mjastôw, (łod) autôw, (łod) kołôw, (łod) śwjųnt**, (łod) licejôw, (łod) mjónôw, (łod) pudołkôw,
* hier wurde ein "-jy-" eingeschoben. ** unregelmäßige Deklination.
Substantive, die nur die Pluralform haben, (Pluraliatantum).
Substantive, die nur die Pluralform haben, enden im Genitiv Plural auf die Endungen "-ôw", "-y" oder sie enden endungslos.
Beispiele:
Nominativ: mozyrki(pl.), galouty (pl.), wrota (pl.), pleca (pl.), Niymce (pl.), klysce (pl.), pjųndze (pl.), dřwi (pl.), nozycki (pl.), ferje (pl.), widły (pl.),
Genitiv Plural: (łod) mozyrkôw, (łod) galout, (łod) wrôt oder wrotôw, (łod) plecôw, (łod) Niymjec, (łod) klyscôw, (łod) pjŷndzy, (łod) dřwjôw, (łod) nozyckôw, (łod) ferjôw, (łod) widłôw,
13.2.3 Der Genitiv Plural in den benachbarten Sprachen
Genitiv Plural in der tschechischen Sprache
Fragen: koho?, čeho?, čí?
Endungen: Im Tschechischen wird bei der Flexion unter bestimmten Bedingungen ein "-e-" gestrichen oder hinzugefügt. Man spricht von einem flüchtigen oder beweglichen "-e-".
Bei männlichen Substantiven steht im Genitiv Plural die Endung "-ů". Der Genitiv Plural von weiblichen Substantiven ist entweder endungslos oder hat die Endungen "-í", oder "-e". Bei Substantiven, die auf eine Konsonantengruppe auslaufen erfolgt im Genitiv Plural ein Einschub von "-e-". Der Genitiv Plural bei sächlichen Substantiven ist entweder endungslos, oder er hat die Endungen "-í", "-at". Entsteht durch Wegfall des Vokals am Ende des Wortes eine Konsonantengruppe, so wird ein "-e-" eingeschoben.
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pán (m), pánové (pl.),; mu(m), mu (pl.),; pluh (m), pluhy (pl.),; kůň (m), koně (pl.),; ryba (f), ryby (pl.),; ena (f), eny (pl.),; růe (f), růe (pl.),; píseň (f), písně (pl.),; řeka (f), řeky (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; město (n), města (pl.),; kolo (n), kola (pl.),; jablko (n), jablka (pl.),; moře (n), moře (pl.),; kuře (n), kuřata (pl.),;
Genitiv Plural: pánů, muů, pluhů, koňů, ryb, , růí, písní, řek, kostí, měst, kol, jablek, moří, kuřat,
Genitiv Plural in der polnischen Sprache
Fragen: kogo?, czego?
Endungen: Die Mehrheit der männlichen Substantive endet im Genitiv Plural auf "-ów". Einige weichstämmige Substantive enden auf "-i", oder "-y". Einige sind endungslos. Weiblich Substantive sind im Genitiv Plural entweder endungslos oder sie enden auf "-i", oder "-y". Die meisten sächlichen Substantive haben im Genitiv Plural keine Endung, dh. sie enden endungslos. Neutra auf "-um" haben im Genitiv Plural die Endung "-ów". Im Genitiv Plural kann ein Vokalwechsel eintreten,, oder es erscheint ein flüchtiges "-e-".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pan (m), panowie (pl.),; gość (m), goście (pl.),; dziadzio (m), dziadziowie (pl.),; mężczyzna (m), mężczyźni (pl.),; nóż (m), noże (pl.),; koń (m), konie (pl.),; kobieta (f), kobiety (pl.),; mysz (f), myszy (pl.),; ryba (f), ryby (pl.),; szkoła (f), szkoły (pl.),; uczelnia (f), uczelnie (pl.),; pole (n), pola (pl.),; miasto (n), miasta (pl.),; gniazdo (n), gniazda (pl.),; niebo (n), niebiosa (pl.),;
Genitiv Plural: panów, gości, dziadziów, mężczyzn, noży, koni, kobiet, myszy, ryb, szkół, uczelni, pól, miast, gniazd, niebios,
Genitiv Plural in der slowakischen Sprache
Fragen: čí?, čia?, čie?, koho?, čoho?
Endungen: Die männlichen Substantive haben im Genitiv Plural die Endung "-ov". Der Genitiv Plural bei den weiblichen und sächlichen Substantiven ist entweder endungslos oder er ist mit einer Dehnung der letzten Stammsilbe verbunden. zB. i zu í,; u zu ú,; a zu á,; e zu ie,; o zu ô,;
Bei einer Anhäufung von Konsonanten am Wortende, wird zur leichteren Aussprache, wie in der tschechischen Sprache ein Vokal eingeschoben. Bei einigen weiblichen Substantiven kommt im Genitiv Plural die Endung " -í" vor. Sächliche Substantive mit der Endung "-ie" haben die Genitiv Plural Endungen " -í". In der slowakischen Sprache unterscheidet man bei der Deklination bei männlichen Substantiven zwischen "belebt" und "unbelebt".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: chlap (m), chlapi (pl.),; mu(m), mu (pl.),; dub (m), duby (pl.),; nô(m), no (pl.),; byt (m), byty (pl.),; ena (f), eny (pl.),; kosť (f), kosti (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; mesto (n), mestá (pl.),; srdce (n), srdcia (pl.),; námestie (n), námestia (pl.),;
Genitiv Plural: chlapov, muov, dubov, noov, bytov, ien, kostí, ulic, miest, sřdc, námestí.
13.3. Der Dativ Plural
(Celownik, liczba mnoga)
13.3.1 Der Dativ Plural von männlichen Substantiven
Fragen: kómu? (wem?), cymu? (wem?)
Endungen: Der Dativ Plural hat bei allen männlichen Substantiven die Endung "-ó".
Substantivierte Adjektive werden wie Adjektive dekliniert. zB. swôj (m), swoji (pl.), (kómu?) swojí,; ślepy (m), ślepi (pl.), (kómu?) ślepý.; stancny (m), stancni (pl.), (kómu?) stancný.
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: chłop (m), chłopi (pl.),; kóń (m), kónie (pl.),; gołųmb (m), gołâmbje (pl.),; pjes (m), pse (pl.),; stolik (m), stoliki (pl.),; łopitouk (m), łopitouki (pl.),; gbur (m), gbury (pl.),; talyř (m), talyře (pl.),; bocóń (m), bocónie (pl.),; łochlast (m), łochlasty (pl.),; špónt (m), špónty (pl.),; chlyb (m), chleby (pl.),; stróm (m), strómy (pl.),; kjeř (m), kře (pl.),; smatyrlouk (m), smatyrlouki (pl.),; fyrlouk (m), fyrlouki (pl.),; štrychalec (m), štrychalce (pl.),; škorc (m), škorce (pl.),;
Dativ Plural: chłopó, kónió, gołâmbjó, psó, stolikó, łopitoukó, gburó, talyřó, bocónió, łochlastó, špóntó, chlebó, strómó, křó, smatyrloukó, fyrloukó, štrychalcó, škorcó,
13.3.2 Der Dativ Plural bei weiblichen Substantiven
Fragen: kómu? (wem?)
Endungen: Der Dativ Plural hat bei weiblichen Substantiven , mit Ausnahme der adjektivisch deklinierten, die Endung "-ó".
Substantivierte Adjektive werden adjektivisch dekliniert. zB. stancnou (f), stancne (pl.), stancný (Dativ Plural).;
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: róza (f), róze (pl.),; partyjou (f), partyje (pl.),; kobjyta (f), kobjyty (pl.),; wjejś (f), wsie (pl.),; râka (f), râce (pl.),; kura (f), kury (pl.),; cajska (f), cajski (pl.),; swoucka (f), swoucki (pl.),; kucharka (f), kucharki (pl.),; kabza (f), kabze (pl.),; šlajfka (f), šlajfki (pl.),; pjeřina (f), pjeřiny (pl.),; šoulka (f), šoulki (pl.),; třejśnicka (f), třejśnicki (pl.),;
Dativ Plural: rózó, partyjó, kobjytó, wsió, râkó, kuró, cajskó, swouckó, kucharkó, kabzó, šlajfkó, pjeřinó, šoulkó, třejśnickó,
13.3.3 Der Dativ Plural bei sächlichen Substantiven
Fragen: kómu?, wem?
Endungen: Alle Substantive sächlichen Geschlechts haben im Dativ Plural die Endung "-ó".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: dziejcio (n), dziejci (pl.),; pole (n), pola (pl.),; łoko (n), łocy (pl.),; mjóno (n), mjóna (pl.),; postřadło (n), postřadła (pl.),; zdřadło (n), zdřadła (pl.),; jajco (n), jajca (pl.),; słowo (n), słowa (pl.),; koło (n), koła (pl.), zdřódło (n), zdřódła (pl.),; jabko (n), jabka (pl.),; łokno (n), łokna (pl.),;
Dativ Plural: dziejció, poló, łocó, mjónó, postřadłó, zdřadłó, jajcó, słowó, kołó, zdřódłó, jabkó, łoknó,
Substantive, die nur im Plural vorkommen (Pluraliatantum), haben im Dativ die Endung "-ó", so wie die sächlichen Substantive.
Nominativ: widły (pl.), grabje (pl.), wrota (pl.), galouty (pl.), pleca (pl.)
Genitiv-Plural: widłó, grabjó, wrotó, galoutó, plecó,
13.3.4 Der Dativ Plural in den benachbarten Sprachen
Der Dativ Plural in der polnischen Sprache
Fragen: komu?, wem?,; czemu?
Endungen: Im Dativ Plural haben die männlichen, weiblichen und sächlichen Substantive die Endung "-om".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: dzień (m), dni(pl.),; hotel (m), hotele (pl.),; mąż (m), mężowie (pl.),; koń (m), konie (pl.),; żona (f), żony (pl.),; kiełbasa (f), kiełbasy (pl.),; pani (f), panie (pl.),; oko (n), oczy (pl.),; zboże (n), zboża (pl.),; imię (n), imiona (pl.),; dziecko (n), dzieci (pl.),;
Dativ Plural: dniom, hotelom, mężom, koniom, żonom, kiełbasom, paniom, oczom, zbożom, imionom, dzieciom,
* Der Dativ Plural der weiblichen Substantive hat mit Ausnahme der adjektivisch deklinierten die Endung "-om". Im Altpolnischen bestand im Dativ Plural noch die gleiche Form wie im Russischen, mit der Endung "-(i)am". zB. кoмнaтaм, нeдeлям,;
Der Dativ Plural inder oberschlesischen Sprache hat bei weiblichen Substantiven die Endung "-ó", und in der tschechischen Sprache die Endung "-ům". Diese tschechische Endung ist ähnlich dem oberschlesischen Vokal "-ó".
Der Dativ Plural in der tschechischen Sprache
Fragen: komu?, čemu?
Endungen: Männliche Substantive haben im Dativ Plural die Endung "-ům". Weibliche Substantive haben Im Dativ Plural die Endungen "-ám", "-ím" und "-em". Sächliche Substantive haben im Dativ Plural die Endungen "-ům" und "-ím".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: mu (m), mui (pl.),; stroj (m), stroje (pl.),; pán (m), páni (pl.),; ena (f), eny (pl.),; píseň (f), písně (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; město (n), města (m),; kuře, (n), kuřata (pl.),; moře (n), moře (pl.),;
Dativ Plural: muům, strojům, pánům, enám, písním, kostem,; městům, kuřatům, mořím,
Der Dativ Plural in der Slowakischen Sprache
Fragen: komu?
Endungen: Der Dativ Plural hat in der slowakischen Sprache bei männlichen Substantiven die Endung "-om", bei weiblichen Substantiven die Endungen "-ám", "-iam", und bei sächlichen Substantiven auch die Endungen "-ám" und "-iam". In der slowakischen Sprache unterscheidet man bei der Deklination zwischen belebten und unbelebten männlichen Substantiven.
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: no(m), noe (pl.),; študent (m), študenti (pl.),; mu(m), mui (pl.),; ena (f), eny (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; zem (f), zeme (pl.),; mesto (n), mestá (pl.),; srdce (n), srdcia (pl.),;
Dativ Plural: noom, študentom, muom, enám, uliciam, zemiam, mestám, srdciam,
13.4 Akkusativ Plural
(Biernik, liczba mnoga)
13.4.1 Akkusativ Plural der männlichen Substantive
Endungen: Der Akkusativ Plural ist bei allen Substantiven, die eine männliche Person bezeichnen, gleich dem Genitiv Plural und hat die Endung "-ôw". Bei allen anderen Substantiven ist die Endung gleich dem Nominativ Plural. Es kommen folgende Endungen vor: "-e", "-ie", "-je", "-i", "-y"
Fragen: kogo? (wen?), co? (was?)
Beispiele:
Nominaiv Singular und Plural: synek (m), chłopcy (pl.),; bałer (m), bałery (pl.),; Rus (m), Rusi (pl.),; kóń (m), kónie (pl.),; farouř (m), farouře (pl.),; kamjyń (m), kamjynie (pl.),; knefejl (m), knefle (pl.),; gołųmb (m), gołâmbje (pl.),; šlyps (m), šlypse (pl.),; štrychalec (m), štrychalce (pl.),; pjes (m), pse (pl.),; ptouk (m), ptouki (pl.),; kokot (m), kokoty (pl.),; šrajbtiš (m), šrajbtiše (pl.),;
Akkusativ Plural: chłopcôw, bałerôw,; Rusôw,; kónie, farouřôw, kamjynie, knefle, gołâmbje, šlypse, štrychalce, pse, ptouki, kokoty, šrajbtiše,
13.4.2 Akkusativ Plural der weiblichen Substantive
Fragen: kogo? (wen?), co? (was?)
Endungen: Der Akkusativ Plural hat bei allen weiblichen Substantiven die gleiche Form wie der Nominativ Plural.(auch bei belebten). Es kommen folgende Endungen vor: "-y", "-i", "-e","-ie",
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: gdowa (f), gdowy (pl.),; graśka (f), graśki (pl.),; gouřć (f), gouřcie (pl.),; gųsióna (f), gųsióny (pl.),; jegła (f), jegły (pl.),; kabza (f), kabze (pl.),; muska (f), muski (pl.),; maśnicka (f), maśnicki (pl.),; paza (f), paze (pl.),; plómpa (f), plómpy (pl.),; kolouska (f), kolouski (pl.),; ołma (f), ołmy (pl.),;
Akkusativ Plural: gdowy, graśki, gouřcie, gųsióny, jegły, kabze, muski, maśnicki, paze, plómpy, kolouski, ołmy,
13.4.3 Akkusativ Plural der sächlichen Substantive
Fragen: kogo? (wen?), co? was?)
Endungen: Die Endungen im Akkusativ Plural aller sächlichen Substantive sind immer gleich den Endungen vom Nominativ Plural. Es kommen folgende Endungen vor. "-i", "-a" und "-y".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: dziejcio (n), dziejci (pl.),; łokno (n), łokna (pl.),; mjŷso (n), mjŷsa (pl.),; łoko (n), łocy (pl.),; piwo (n), piwa (pl.),; pismo (n), pisma (pl.),; radjo (n), radja (pl.),;
Akkusativ Plural: dziejci, łokna, mjŷsa, łocy, piwa, pisma, radja,
Substantive, die nur Pluralformen haben (Pluraliatantum), haben im Akkusativ Plural die gleichen Endungen, wie im Nominativ Plural.
Beispiele:
Nominativ Plural: galouty (pl.), nozycki (pl.), widły (pl.), wrota (pl.), pleca (pl.)
Akkusativ Plural: galouty (pl.), nozycki (pl.), widły (pl.), wrota (pl.), pleca (pl.)
13.4.4 Akkusativ Plural in der slowakischen, polnischen und tschechischen Sprache
Akkusativ Plural in der slowakischen Sprache
Fragen: koho?, čo?
Endungen: In der slowakischen Sprache unterscheidet man bei der Deklination zwischen belebten und unbelebten männlichen Substantiven. Die männlichen Substantive haben im Akkusativ Plural die Endungen "-ov", "-y" und "-e". Sie sind in vielen Fällen gleich dem Nominativ Plural. Die weiblichen Substantive haben im Akkusativ Plural die Endungen "-y", "-e" und "-i". Die sächlichen Substantive haben die Endungen "-á" und "-ia".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: byt (m), byty (pl.),; nô(m), noe (pl.),; študent (m), študenti (pl.),; študentka (f), študentky (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; zem (f), zeme (pl.),; škola (f), školy (pl.),; mesto (n), mestá (pl.),; námestie (n), námestia (pl.),;
Akkusativ Plural: bytov, noe, študentov, študentky, ulice, zeme, školy, mestá, námestia,
Akkusativ Plural in der polnischen Sprache
Fragen: kogo? (wen?), co? (was?)
Endungen: Männliche Substantive haben in der polnischen Sprache im Akkusativ Plural die Endungen "-ów", "-i", "-y" und "-e". Man unterscheidet zwischen maskulinen personalen Substantiven und maskulinen belebten Substantiven und maskulinen unbelebten Substantiven.. Die weiblichen Substantive haben im Akkusativ Plural die Endungen "-e", "-i", und "-y". Sie sind meistens gleich dem Nominativ Plural. Die sächlichen Substantive haben im Akkusativ Plural die Endung: "-a". Sie ist meistens gleich dem Nominativ Plural. Substantive, die nur Pluralformen haben, haben die Endungen: "-a", "-e", "-i", und "-y". Sie sind gleich dem Nominativ Plural.
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: chłop (m), chłopi (pl.),; gość (m), goście (pl.),; pies (m), psy (pl.),; zeszyt (m), zeszyty (pl.),; róg (m), rogi (pl.),; babcia (f), babcie (pl.),; pani (f), panie (pl.),; rada (f), rady (pl.),; imię (n), imiona (pl.),; muzeum (n), muzea (pl.),; biurko (n), biurka (pl.),;
Akkusativ Plural: chłopów, gości, psy, zeszyty, rogi, babcie, panie, rady, imiona, muzea, biurka,
Akkusativ Plural in der tschechischen Sprache
Fragen: koho? (wen?), co? (was?)
Endungen: Bei männlichen unbelebten und sächlichen Substantiven entspricht der Akkusativ Plural dem Nominativ Plural. Bei männlichen belebten Substantiven kommen Unterschiede zwischen dem Nominativ und Akkusativ Plural vor.
Bei männlichen Substantiven kommen folgende Endungen im Akkusativ Plural vor: "-y", "-e", "-i" und "-ě" . Bei weiblichen Substantiven entspricht der Akkusativ Plural in den meisten Fällen dem Nominativ Plural. Als Endungen kommen vor: "-y", "-e" und "-i". Die Endungen bei sächlichen Substantiven im Akkusativ Plural sind zB. "-a", "-e".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pán (m), páni (pl.),; mu(m), mui (pl.), muove (pl.),; kůň (m), koně (pl.),; ák (m), áci (pl.),; hrad (m), hrady (pl.),; den (m), dni (pl.),; ryba (f), ryby (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; myš (f), myši (pl.),; růe (f), růe (pl.),; město (n), města (pl.),; moře (n), moře (pl.),;
Akkusativ Plural: pány, mue, koně, aky, hrady, dni, ryby, kosti, myši, růe, města, moře,
13.5 Instrumental Plural
(Narzędnik, liczba mnoga)
13.5.1 Instrumental Plural bei männlichen Substantiven
Fragen: skí?, mit wem?,; s (z) cý?, mit was ?, womit?
Endungen: Der Instrumental Plural hat fast bei allen männlichen Substantiven (außer bei den adjektivisch deklinierten) die Endung "-óma".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: synek (m) chłopcy (pl.),; študynt (m), študynty (pl.),; kamjyń (m), kamjynie (pl.),; zouk (m), zouki (pl.) (oder zoucy) (pl.),; zougłowek (m), zougłowki (pl.),; noupjŷntek (m), noupjŷntki (pl.),; kloper (m), klopry (pl.),; watoł (m), watoły (pl.),; štecher (m), štechry (pl.),; słopouk (m), słopouki (pl.),; stróm (m), strómy (pl.),; študynt (m), študynty (pl.),;
Instrumental Plural: (ze) chłopcóma, (z) kamjynióma, (ze) zoukóma, (ze) zougłowkóma, (ze) noupjŷntkóma, (ze) klopróma, (ze) watołóma, (ze) štechróma, (ze) słopoukóma, (ze) strómóma, (ze) študyntóma,
13.5.2 Instrumental Plural bei weiblichen Substantiven
Endungen: Der Instrumental Plural der weiblichen Substantive hat dieselben Endungen wie bei den männlichen und sächlichen Substantiven. Die Endung ist "-óma".
Fragen: skí?, mit wem?,; s (z) cý?, mit was?, womit?
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: matka (f), matki (pl.),; ołma (f), ołmy (pl.),; študyntka (f), študyntki (pl.),; šlajfka (f), šlajfki (pl.),; gouřć (f), gouřcie (pl.),; zamła (f), zamły (pl.),; pupka (f), pupki (pl.),; rajbetka (f), rajbetki (pl.),; rašpla (f), rašple (pl.),; ołberiba (f), ołberiby (pl.), nudla (f), nudle (pl.),; kastla (f), kastle (pl.),; mycka (f), mycki (pl.),; krowa (f), krowy (pl.),; cigaryta (f), cigaryty (pl.),;
Instrumental Plural: (ze) matkóma, (ze) ołmóma, (ze) študyntkóma, (ze) šlajfkóma, (ze) gouřcióma, (ze) zamłóma, (ze) pupkóma, (ze) rajbetkóma, (ze) rašplóma, (ze) ołberibóma, (ze) nudlóma, (ze) kastlóma, (ze) myckóma, (ze) krowóma, (ze) cigarytóma,
13.5.3 Instrumental Plural bei sächlichen Substantiven
Fragen: skí?, nit wem?,; s (z) cý?, mit was?, womit?
Endungen: Der Instrumental Plural hat bei sächlichen Substantiven dieselben Endungen wie die Maskulina und Feminina. Die Endung ist "-óma". Es gibt wenige Ausnahmen, wo auch die Endung weggelasen wird und zur leichteren Aussrache ein Konsonant eingefügt wird. zB. dziejcio (n) (Nominativ Singular), dziejci (pl.) (Nominativ Plural), ze dziejćmi (Instrumental Plural).
Fragen: skí?, mit wem?,; s (z) cý?, mit was?, womit?
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: postřadło (n), postřadła (pl.),; râcysko (n), râcyska (pl.),; tarło (n), tarła (pl.),; wichłajstwo (n), wichłajstwa (pl.),; łokno (n), łokna (pl.),; łoko (n), łocy (pl.),; koło (n), koła (pl.),; pilóntko (n), pilóntka (pl.),; kuře (n), kuřynta (pl.),; radjo (n), radja (pl.),;
Instrumental Plural: (ze) postřadłóma, (z) râcyskóma, (ze) tarłóma,; wichłajstwóma, (ze) łoknóma, (ze) łocóma, (ze) kołóma, (ze), pilóntkóma, (z) kuřyntóma, (ze) radjóma,
Instrumental von Substantiven, die nur Pluralformen haben (Pluraliantum)
Fragen: skí?, mit wem?, s (z) cý?, mit was?
Substantive, die nur in der Pluralform vorkommen, haben die gleiche Endung, wie die sächlichen Substantive. Die Endung ist "-óma".
Beispiele:
Nominativ: galouty (pl.), nozycki (pl.), widły (pl.), grabje (pl.), mozyrki (pl.),
Instrumental Plural: (ze) galoutóma, (z) nozyckóma, (z) widłóma, (z) grabjóma, (z) mozyrkóma,
13.5.4 Instrumental Plural in der polnischen, tschechischen und slowakischen Sprache
Instrumental Plural in der polnischen Sprache
Fragen: kim?, czym?
Endungen: Der Instrumental Plural hat bei männlichen personalen Substantiven, bei männlichen belebten Substantiven, und bei männlichen unbelebten Substantiven die Endung "-ami" und "-mi". Auch die weiblichen und sächlichen Substantive haben im Instrumental Plural die Endung "-ami" und "-mi".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pan (m), panowie (pl.),; gość (m), goście (pl.),; pies (m), psy (pl.),; kraj (m), kraje (pl.),; babcia (f), babcie (pl.),; lato (n), lata (pl.),; biurko (n), biurka (pl.),;
Instrumental Plural: panami, gośćmi, psami, krajami, babciami, latami, biurkami,
Instrumental Plural in der tschechischen Sprache
Fragen: kým?, čím?
Endungen: Männliche belebte, männliche unbelebte und sächliche Substantive haben im Instrumental Plural die Endungen "-y", und "-i". Weibliche Substantive haben im Instrumental Plural die Endungen "-ami" und "-(e)mi".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pán (m), páni (pl.), pánové (pl.),; mu(m), mu (pl.),; kůň (m), koně (pl.),; pluh (m), pluhy (pl.),; hřich (m), hřichy (pl.),; ryba (f), ryby (pl.),; řeka (f), řeky (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; růe (f), růe (pl.),; město (n), města (pl.),; jablko (n), jablka (pl.),; moře (n), moře (pl.),; kuře (n), kuřata (pl.),;
Instrumental Plural: pány, mui, koni oder koňmi, pluhy, hřichy, rybami, řekami, kostmi, růemi, městy, jablky, moři, kuřaty,
Instrumental Plural in der slowakischen Sprache
Fragen: s kým?, mit wem?, s čím? womit?
Endungen: Die männlichen Substantive haben im Instrumental Plural die Endung "-mi". Die weiblichen Substantive haben im Instrumental Plural die Endung "-ami". Die sächlichen Substantive haben im Instrumental Plural die Endungen "-ami" und "-iami".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: nô (m), noe (pl.),; byt (m), byty (pl.),; mu(m), mui (pl.),; študent (m), študenti (pl.),; ena (f), eny (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; študentka (f), študentky (pl.),; mesto (n), mestá (pl.), mestia (pl.),; námestie (n), námestia (pl.),; srdce (n), srdcia (pl.),;
Instrumental Plural: nomi, bytmi, mumi, študentmi, enami, ulicami, študentkami, mestami, mestiami,; námestiami, srdcami,
13.6 Lokativ oder Präpositiv Plural,
(Miejscownik, liczba mnoga)
13.6.1 Lokativ Plural von männlichen Substantiven
Fragen: ło kí?, über wen?,; ło cý?, über was?,; auf die Frage wo?, dzie?, Antwort, na oder we.
Endungen: Der Lokativ Plural von männlichen Substantiven hat mit ganz wenigen Ausnahmen die Endung "-ach".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: kóń (m), kónie (pl.),; bespyrouk (m), bespyrouki (pl.),; bónclik (m), bóncliki (pl.),; chłop (m), chłopi (pl.),; ćwjŷk (m), ćwjŷki (pl.),; gilouk (m), gilouki (pl.),; gutalin (m), gutaliny (pl.),; kachlouk (m), kachlouki (pl.),; klamôr (m), klamory (pl.),; klejd (m), klejdy (pl.),; kłobusek (m), kłobuski (pl.),; křipop (m), křipopy (pl.),;
Lokativ Plural: kóniach, bespyroukach, bónclikach, chłopach, ćwjŷkach, giloukach, gutalinach, kachloukach, klamorach, klejdach, kłobuskach, křipopach,
13.6.2 Lokativ Plural der weiblichen Substantive
Endungen: Die Endung beim Lokativ Plural der weiblichen Substantive ist die gleiche wie bei den männlichen und sächlichen Substantiven. Die Endung ist "-ach".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: stancka (f), stancki (pl.),; ryćka (f), ryćki (pl.),; byrna (f), byrny (pl.),; skwjyrcka (f), skwjyrcki (pl.),; scypka (f), scypki (pl.),; małpica (f), małpice (pl.),; makôwka (f), makôwki (pl.),; kosiarka (f), kosiarki (pl.),; mazejlónka (f), mazejlónki (pl.),; pryska (f), pryski (pl.),; ducka (f), ducki (pl.),;
Lokativ Plural: stanckach, ryćkach, byrnach, skwjyrckach, scypkach, małpicach, makôwkach, kosiarkach, mazejlónkach, pryskach, duckach,
13.6.3 Lokativ Plural der sächlichen Substantive
Fragen: ło kí?, über wen?,; ło cý?, über was?,; auf die Frage wo?, dzie?, Antwort, na oder we.
Endungen: Der Lokativ Plural hat bei allen sächlichen Substantiven die Endung "-ach".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pole (n), pola (pl.),; łoko (n), łocy (pl.),; ucho (n), usy (pl.),; dziejcio (n), dziejci (pl.),; jabko (n), jabka (pl.),; wino (n), wina (pl.),; słowo (n), słowa (pl.),; pismo (n), pisma (pl.),; mjŷso (n), mjŷsa (pl.),; biglousko (n), biglouska (pl.),; muzejum (n), muzeja (pl.),;
Lokativ Plural: (na) polach, (we) łocach, (w) usach, (ło) dziejciach, (ło) jabkach, (ło) winach, (ło) słowach, (ło) pismach, (ło) mjŷsach, (ło) muzejach,
Lokativ Plural von Substantiven, die nur Pluralformrn haben (Pluraliatantum)
Endungen: Substantive, die nur Pluralformen aufweisen, haben im Lokativ Plural die Endung "-ach".
Beispiele:
Nominativ Plural: galouty (pl.), nozycki (pl.), widły (pl.), grabje (pl.), mozyrki (pl.),
Lokativ Plural: galoutach, nozyckach, widłach, grabjach, mozyrkach,
13.6.4 Lokativ Plural in der polnischen, tschechischen und slowakischen Sprache
Der Lokativ Plural in der polnischen Sprache
Fragen: o kim?, o czym?
Endungen: Männliche personale, männliche belebte, und männliche unbelebte Substantive haben im Lokativ Plural die Endung "-ach". Weibliche und sächliche Substantive haben im Lokativ Plural auch die Endung "-ach".
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: pan (m), panowie (pl.),; Polak (m), Polacy (pl.),; koń (m), konie (pl.),; liść (m), liście (pl.),; babcia (f), babcie (pl.),; rada (f), rady (pl.),; noc (f), noce (pl.),; oko (n), oczy (pl.),; okno (n), okna (pl.),;
Lokativ Plural: panach, Polakach, koniach, liściach, babciach, radach, nocach, oczach, oknach,
Der Lokativ Plural in der tschechischen Sprache
Fragen: o kom?, o čem?
Endungen: Die männlichen Substantive haben im Lokativ Plural die Endung "-ech" und "-ích".Weibliche Substantive haben im Lokativ Plural die Endungen "-ách", "-ích" und "-ech". Sächliche Substantive haben im Lokativ Plural die Endungen "-ech", "-ách" und "-ích".
Nominativ Singular und Plural: pán (m), páni (pl.),; hoch (m), hoši (pl.),; pluh (m), pluhy (pl.),; hřích (m), hříchy (pl.),; kůň (m), kůně (pl.),; den (m), dni (pl.),; ryba (f), ryby (pl.),; ena (f), eny (pl.),; kuchyně (f), kuchyně (pl.),; kost (f), kosti (pl.),; město (n), města (pl.),; jablko (n), jablka (pl.),; kuře (n), kuřata (pl.),;
Lokativ Plural: pánech, hoších, pluzích, hříších, koních, dnech, rybách, enách, kuchyních, kostech, městech, jablkách, jablcích,; kuřatech,
Der Lokativ Plural in der slowakischen Sprache
Fragen: (auf die Frage wo?), kde?, (Antwort), v, vo, na
Endungen: Der Lokativ Plural hat bei männlichen Substantiven die Endung "-och". Der Lokativ Plural hat bei weiblichen Substantiven dei Endung "-ách" und "-iach". Sächlich Substantive haben im Lokativ Plural die Endung "-ách", und "-iach".
Nominativ Singular und Plural: no(m), noe (pl.),; byt (m), byty (pl.),; študent (m), študenti (pl.),; ulica (f), ulice (pl.),; študentka (f), študentky (pl.),; mesto (n), mestá (pl.),; srdce (n), srdcia (pl.),;
Lokativ Plural: (o) nooch, (o) bytoch, (o) študentoch, (o) uliciach, študentkách, mestách, srdciach,
13.7. Vokativ Plural
(Wołacz, liczba mnoga)
Der Vokativ Plural ist bei nännlichen, weiblichen und sächlichen Substantiven immer gleich dem Nominativ Plural.
Beispiele:
Nominativ Singular und Plural: douchtór (m), douchtory (pl.),; farouř (m), farouře (pl.),; brat (m), braciou (pl.),; bocóń (m), bocónie (pl.),; kobjyta (f), kobjyty (pl.),; cigaryta (f), cigaryty (pl.),; tabula (f), tabule (pl.),; lampa (f), lampy (pl.),; nelka (f), nelki (pl.),; tulpa (f), tulpy (pl.),; gâś (f), gâsi (pl.),; zdřadło (n), zdřadła (pl.),; śwjŷnto (n), śwjŷnta (pl.),; pudołko (n), pudouka (pl.),; mjasto (n), mjasta (pl.),; krųzko (n), krųzka (pl.),;
Vokativ Plural: douchtory!, farouře!, braciou!, bocónie!, kobjyty!, cigaryty!, tabule!, lampy!, nelki!, tulpy!, gâsi!, zdřadła!, śwjŷnta!, pudouka!, mjasta!, krųzka!,
13.1 Vokativ Plural in der polnischen tschechischen und slowakischen Sprache
In der polnischen Sprache entspricht der Vokativ Plural dem Nominativ Plural.
In der tschechischen Sprache entspricht der Vokativ Plural dem Nominativ Plural.
In der slowakischen Sprache ist der Vokativ Plural gleich dem Nominativ Plural.
13.8. Der Dual (Zweizahl)
(Liczba podwójna)
In der oberschlesischen Sprache gibt es noch neben dem Singular und Plural den Dual. Angewendet wird er bei Körperteilen, die paarweise vorkommen. zB.
ucho | usy | Ohr |
łoko | łocy | Auge |
râka | râce | Hand |
noga | nogi | Fuß, Bein |
pjerś | pjersi | Brust |
ramjóno | ramjóna | Schulter |
kolano | kolana | Knie |
Die Deklination dieser Substantive ist von den alten Dualformen beeinflußt.
Die Form des Duals hat sich nur im geringen Teil aus den alten Formen erhalten, meistens in Verbindung mit der Grundzahlen "dwa" und "łoba" (bei Maskulina und Neutra), "dwje" und "łobje" (bei Feminina).
Die Deklinationsformen der beiden Grundzahlen sind nachfolgend angegeben. Die zur Dualbildung benutzten Formen sind in Fettschrift geschrieben.
Grundzahl, dwa | Grundzahl, łoba | |||||
| maskulin. | feminin | neutral | masulin | feminin | neutral |
N | dwa | dwje | dwa | łoba | łobje | łoba |
G | dwôch | dwôch | dwôch | łobuch | łobuch | łobuch |
D | dwó (Pers.F) | dwjó | dwó | łobó | łobjó | łobó |
A | dwôch (Pers.F) , dwa (Sach.F) | dwje | dwa (Sach.F) | łobuch (Pers.F), łoba (Sach.F) | łobje | łoba (Sach.F) |
I | dwóma | dwjóma | dwóma | łobóma | łbjóma | łobóma |
L, P | dwôch | dwôch | dwôch | łobuch | łobuch | łobuch |
Deklinationsbeispiele einiger oben genannter Substantive
| râce | łocy | usy | nogi | kolana | pjersi |
N | râce | łocy | usy | nogi | kolana | pjersi |
G | rųk, râkôw | łocôw | usôw | nogôw, nôg | kolanôw, kolan | pjersiôw, pjersi |
D | râkó | łocó | usó | nogó | kolanó | pjersió |
A | râce | łocy | usy | nogi | kolana | pjersi |
I | râkóma | łocóma | usóma | nogóma | kolanóma | pjersióma |
L, P | râkach | łocach | usach | nogach | kolanach | pjersiach |
V | râce! | łocy! | usy! | nogi! | kolana! | pjersi! |
Bei diesen Substantiven haben sich einige Formen des Duals erhalten. Dazu zählen der Nominativ und Akkusativ, zB. râce, łocy und im Instrumental, râkóma, łocóma. Im Genitiv treten auch Formen ohne der Endung "-ôw" auf.
Der Dual ist weit verbreitet im Instrumental Plural. Siehe nachfolgenden Beispiele.
Die Form des Duals hat sich bis heute auch beim Zahlwort "dwasta" erhalten. "sta" ist der Nominativ und Akkusativ Plural von "sto" (hundert). Entsprechend heißt es dann auch třista (300), štyrysta (400), aber pjŷńćset (500), sejśset (600), usw.
Ob. Schl., Zahl | Slow. | Tschech. | Poln. |
100 sto | sto | sto | sto |
200 dwasta | dvesto | dvě stě | dwieście |
300 třista | tristo | tři sta | trzysta |
400 štyrysta | štyristo | čtyři sta | czterysta |
Beispiele:
Łón to dzierzoł dwjóma râkóma. Klekotała tá na dródze z dwjóma babóma. Łón stoł před nami ze łobjóma râkóma we kabzach. Widzioł ejch to dwóma łocóma. Přijechali dó nous třóma autóma. Ciųg za tyn powrôz łobjóma râkóma. Wlejcioł do křipopa łobjóma nogóma. Wyciųgali te auto ze marasu třóma kónióma. Musicie tu podpisać swojymi râkóma. Wejźcie to do łobuch râkôw. (oder rųk). Zwóni mi we usach. Łóni tá přiśli łoba dwa. Łóny tá přisły łobje dwje. Zajechali tá dwóma kołóma. Wlazła do kałuze łobjóma třewikóma. Grać na klawjyře na štyry râce. Přisła do dóm ze dwóma chlebóma.
13.8.1 Dual (Zweizahl) in der tschechischen Sprache
In Der tschechischen Sprache wird die grammatische Form des Duals aktiv benutzt. Dazu einige Deklinationsbeispiele der oben genannten Substantive.
| ruce | oči | uši | nohy | kolena |
N | ruce | oči | uši | nohy | kolena |
G | rukou | oči | uší | nohou, noh | kolenou, kolen |
D | rukám | očím | uším | nohám | kolenům |
A | ruce | oči | uši | nohy | kolena |
I | rukama | očima | ušima | nohama | koleny |
L,P | rukou, rukách | očích | uších | nohou, nohách | kolenou |
V | ruce! | oči! | uši! | nohy! | kolena! |
In Verbindung mit dem Instrumental Dual bilden harte und weiche Adjektive Formen auf "-ma", zB. s modrýma očima, vlastníma očima. Ten, ta, to bilden den Instrumental Dual auf "-ěma", zB. těma rukama. Die Deklinationsformen der Grundzahlen dva und oba sind ähnlich denen in der oberschlesischen Sprache.
13.8.2 In der Polnischen Sprache haben drei Substantive teilweise die Endungen des Duals. Das sind die Substantive ręce, oczy und uszy. (im Nominativ und Akkusativ). Die Formen des Duals werden in der Gegenwartssprache nicht mehr verwendet. Sie sind durch die Formen des Plurals mit seinen Endungen ersetzt. zB. -ami
14. Deklinationsbeispiele von Substantiven
(Przykłady odmiany rzeczowników
)
14.1 Deklination der belebten männlichen Substantive
(Odmiana męskożywotnych rzeczowników)
Beispiele:
Endungen der Substantive: -b, -ch, -d, -f, -k, -l, - ł, -p, -r, -s, -st, -t, -zd,; -c, -ć, -j, -ń, -ś, -ř,; -a, -osta, -ista,
Singular (Einzahl) | chłop (Mann, Ehemann) | dzioud (alter Mann) | woł (Ochse) | grouf (Graf) | gizd (Biest) |
N | chłop | dzioud | woł | grouf | gizd |
G | chłopa | dziada | woła | groufa | gizda |
D | chłopowi | dziadowi | wołowi | groufowi | gizdowi |
A | chłopa | dziada | woła | groufa | gizda |
I | chłopý | dziadý | wołý | groufý | gizdý |
L, P | chłopje | dziadzie | wole | groufje | gizdzie |
V | chłopje! | dziadzie! | wole! | groufje! | gizdzie! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | chłopi | dziady | woły | groufy | gizdy |
G | chłopôw | dziadôw | wołôw | groufôw | gizdôw |
D | chłopó | dziadó | wołó | groufó | gizdó |
A | chłopôw | dziadôw | woły | groufôw | gizdy |
I | chłopóma | dziadóma | wołóma | groufóma | gizdóma |
L, P | chłopach | dziadach | wołach | groufach | gizdach |
V | chłopi! | dziady! | woły! | groufy!, | gizdy! |
Singular (Einzahl) | gųsiôr (Gänserich) | pjes (Hund) | kos (Amsel) | kret (Maulwurf) | fazan (Fasan) |
N | gųsiôr | pjes | kos | kret | fazan |
G | gųsiora | psa | kosa | kreta | fazana |
D | gųsiorowi | psowi | kosowi | kretowi | fazanowi |
A | gųsiora | psa | kosa | kreta | fazana |
I | gųsiorý | psý | kosý | kretý | fazaný |
L, P | gųsioře | psie | kosie | krecie | fazanie |
V | gųsioře! | psie! | kosie! | krecie! | fazanie! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | gųsiory | pse | kose | krety | fazany |
G | gųsiorôw | psôw | kosôw | kretôw | fazanôw |
D | gųsioró | psó | kosó | kretó | fazanó |
A | gųsiory | pse | kose | krety | fazany |
I | gųsioróma | psóma | kosóma | kretóma | fazanóma |
L, P | gųsiorach | psach | kosach | kretach | fazanach |
V | gųsiory! | pse! | kose! | krety! | fazany! |
Singular (Einzahl) | šafner (Schafner) | gbur (Bauer) | złyduch (Bösewicht) | ptouk (Vogel) | zouk (Lehrer) |
N | šafner | gbur | złyduch | ptouk | zouk |
G | šafnera | gbura | złyducha | ptouka | zouka |
D | šafnerowi | gburowi | złyduchowi | ptoukowi | zoukowi |
A | šafnera | gbura | złyducha | ptouka | zouka |
I | šafnerý | gburý | złyduchý | ptouký | zouký |
L, P | šafneře | gbuře | złyduchu | ptouku | zouku |
V | šafneře! | gbuře! | złyduchu! | ptouku! | zouku! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | šafnery | gbuři | złyduchy | ptouki | zoucy, (zouki) |
G | šafnerôw | gburôw | złyduchôw | ptoukôw | zoukôw |
D | šafneró | gburó | złyduchó | ptoukó | zoukó |
A | šafnerôw | gburôw | złyduchy | ptouki | zoukôw |
I | šafneróma | gburóma | złyduchóma | ptoukóma | zoukóma |
L, P | šafnerach | gburach | złyduchach | ptoukach | zoukach |
V | šafnery! | gbuři! | złyduchy! | ptouki! | zoucy! |
Singular (Einzahl) | kowoul (Schmied) | łochlast | kokot (Hahn) | pawant (Bremse) | synek (Junge) |
N | kowoul | łochlast | kokot | pawant | synek |
G | kowoula | łochlasta | kokota | pawanta | synka |
D | kowoulowi | łochlastowi | kokotowi | pawantowi | synkowi |
A | kowoula | łochlasta | kokota | pawanta | synka |
I | kowoulý | łochlastý | kokotý | pawantý | synký |
L, P | kowoulu | łochlaście | kokocie | pawancie | synku |
V | kowoulu! | łochlaście! | kokocie! | pawancie! | synku! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kowoule | łochlasty | kokoty | pawanty | chłopcy |
G | kowoulôw | łochlastôw | kokotôw | pawantôw | chłopcôw |
D | kowouló | łochlastó | kokotó | pawantó | chłopcó |
A | kowoulôw | łochlastôw | kokoty | pawanty | chłopcôw |
I | kowoulóma | łochlastóma | kokotóma | pawantóma | chłopcóma |
L, P | kowoulach | łochlastach | kokotach | pawantach | chłopcach |
V | kowoule! | łochlasty! | kokoty! | pawanty! | chłopcy! |
Eine Ausnahme bildet das Substantiv brat (m), (Bruder). Brat hat im Nominativ Plural und dem Vokativ die Form braciou.
Singular (Einzahl) | smatyrlouk, (Schmetterling) | škorc, (Star) | kóń, (Pferd) | bocóń, (Storch) | gość, (Gast) |
N | smatyrlouk | škorc | kóń | bocóń | gość |
G | smatyrlouka | škorca | kónia | bocónia | gościa |
D | smatyrloukowi | škorcowi | kóniowi | bocóniowi | gościowi |
A | smatyrlouka | škorca | kónia | bocónia | gościa |
I | smatyrlouký | škorcý | kóniý | bocóniý | gościý |
L, P | smatyrlouku | škorcu | kóniu | bocóniu | gościu |
V | smatyrlouku! | škorcu! | kóniu! | bocóniu! | gościu! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | smatyrlouki | škorce | kónie | bocónie | goście |
G | smatyrloukôw | škorcôw | kóniôw (kóni) | bocóniôw | gościôw, (gości) |
D | smatyrloukó | škorcó | kónió | bocónió | gośció |
A | smatyrlouki | škorce | kónie | bocónie | gościôw |
I | smatyrloukóma | škorcóma | kónióma | bocónióma | gościóma |
L, P | smatyrloukach | škorcach | kóniach | bocóniach | gościach |
V | smatyrlouki! | škorce! | kónie! | bocónie! | goście! |
Singular (Einzahl) | rabuś (Räuber) | mulouř (Maurer) | kómrat (Freund) | ciejśla (Zimmermann) | starosta (Landrat) |
N | rabuś | mulouř | kómrat | ciejśla | starosta |
G | rabusia | mulařa | kómrata | ciejśle | starosty |
D | rabusiowi | mulařowi | kómratowi | ciejśle, (ciejślowi) | staroscie, (starostowi) |
A | rabusia | mulařa | kómrata | ciejślâ | starostâ |
I | rabusiý | mulařý | kómratý | ciejślų | starostų |
L, P | rabusiu | mulařu | kómracie | ciejśle | staroście |
V | rabusiu! | mulařu! | kómracie! | ciejślo! | starosto! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | rabusie | mulaře | kómraty | ciejśle | starosty |
G | rabusiôw | mulařôw | kómratôw | ciejślôw, (ciejśli) | starostôw |
D | rabusió | mulařó | kómrató | ciejśló | starostó |
A | rabusiôw | mulařôw | kómratôw | ciejślôw | starostôw |
I | rabusióma | mulařóma | kómratóma | ciejślóma | starostóma |
L, P | rabusiach | mulařach | kómratach | ciejślach | starostach |
V | rabusie! | mulaře! | kómraty! | ciejśle! | starosty! |
Singular (Einzahl) | kómunista, (Kommunist) | drogista, (Drogist) | kołodziej,(Stellmacher) | pjekouř, (Becker) | kopala (Totengräber) |
N | kómunista | drogista | kołodziej | pjekouř | kopala |
G | kómunisty | drogisty | kołodzieja | pjekouřa | kopale (kopały) |
D | kómuniście | drogiście | kołodziejowi | pjekouřowi | kopale |
A | kómunistâ | drogistâ | kołodzieja | pjekouřa | kopalâ |
I | kómunistų | drogistų | kołodziejý | pjekouřý | kopalų |
L, P | kómuniście | drogiście | kołodzieju | pjekouřu | kopale |
V | kómunisto! | drogisto! | kołodzieju! | pjekouřu! | kopalo! |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kómunisty | drogisty | kołodzieje | pjekouře | kopale |
G | kómunistôw | drogistôw | kołodziejôw | pjekouřôw | kopalôw |
D | kómunistó | drogistó | kołodziejó | pjekouřó | kopaló |
A | kómunistôw | drogistôw | kołodziejôw | pjekouřôw | kopalôw |
I | kómunistóma | drogistóma | kołodziejóma | pjekouřóma | kopalóma |
L, P | kómunistach | drogistach | kołodziejach | pjekouřach | kopalach |
V | kómunisty! | drogisty! | kołodzieje! | pjekouře! | kopale! |
Singular (Einzahl) | šymejl (weißes Pferd, Schimmel) | gospodouř (Bauer, Landwirt) | niedźwjejdź (Bär) | kłobuch (Habicht) |
N | šymejl | gospodouř | niedźwjejdź | kłobuch |
G | šymla | gospodouřa | niedźwjejdzia | kłobucha |
D | šymlowi | gospodouřowi | niedźwjejdziowi | kłobuchowi |
A | šymla | gospodouřa | niedźwjejdzia | kłobucha |
I | šymlý | gospodouřý | niedźwjejdziý | kłobuchý |
L, P | šymlu | gospodouřu | niedźwjejdziu | kłobuchu |
V | šymlu! | gospodouřu! | niedźwjejdziu! | kłobuchu! |
Plural (Mehrzahl) | ||||
N | šymle | gospodouře | niedźwjejdzie | kłobuchy |
G | šymlôw | gospodouřôw | niedźwjejdziôw | kłobuchôw |
D | šymló | gospodouřó | niedźwjejdzió | kłobuchó |
A | šymle | gospodouřôw | niedźwjejdzie | kłobuchy |
I | šymlóma | gospodouřóma | niedźwjejdzióma | kłobuchóma |
L, P | šymlach | gospodouřach | niedźwjejdziach | kłobuchach |
V | šymle! | gospodouře! | niedźwjejdzie! | kłobuchy! |
14.2 Deklination der unbelebten männlichen Substantive
(Odmiana męskonieżywotnych rzeczowników)
Beispiele:
Endungen der Substantive: -b, -c, -ch, -d -dz, -g, -k, -l, -ł, -m, -n, -p, -r, -s, -t, -w, -z, -ć, -j, -ń, -ś, -ź, -ř,
Singular (Einzahl) | gřib (Pilz) | grôb (Grab) | chlyb, (Brot) | pjec (Ofen) | břuch (Bauch) |
N | gřib | grôb | chlyb | pjec | břuch |
G | gřiba | grobu | chleba | pjeca | břucha |
D | gřibowi | grobowi | chlebowi | pjecowi | břuchowi |
A | gřib | grôb | chlyb | pjec | břuch |
I | gřibý | grobý | chlebý | pjecý | břuchý |
L, P | gřibje | grobje | chlebje | pjecu | břuchu |
V | gřibje! | (grobje!) | (chlebje!) | (pjecu!) | (břuchu!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | gřiby | groby | chleby | pjece | břuchy |
G | gřibôw | grobôw | chlebôw | pjecôw | břuchôw |
D | gřibó | grobó | chlebó | pjecó | břuchó |
A | gřiby | groby | chleby | pjece | břuchy |
I | gřibóma | grobóma | chlebóma | pjecóma | břuchóma |
L, P | gřibach | grobach | chlebach | pjecach | břuchach |
V | (gřiby!) | (groby!) | (chleby!) | (pjece!) | (břuchy!) |
Singular (Einzahl) | pjyniųndz (Geldstück) | strug (Schäleisen) | pug (Pflug) | cug (Zug) | stolik (Stuhl) |
N | pjyniųndz | strug | pug | cug | stolik |
G | pjyniųndza | struga | puga | cuga | stolika |
D | pjyniųndzowi | strugowi | pugowi | cugowi | stolikowi |
A | pjyniųndz | strug | pug | cug | stolik |
I | pjyniųndzý | strugý | pugý | cugý | stoliký |
L, P | pjyniųndzu | strugu | pugu | cugu | stoliku |
V | (pjyniųndzu!) | (strugu!) | (pugu!) | (cugu!) | (stoliku!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | pjųndze | strugi | pugi | cugi | stoliki |
G | pjŷndzy | strugôw | pugôw | cugôw | stolikôw |
D | pjųndzó | strugó | pugó | cugó | stolikó |
A | pjųndze | strugi | pugi | cugi | stoliki |
I | pjųndzóma | strugóma | pugóma | cugóma | stolikóma |
L, P | pjųndzach | strugach | pugach | cugach | stolikach |
V | (pjųndze!) | (strugi!) | (pugi!) | (cugi!) | (stoliki!) |
Singular (Einzahl) | bónclik (kleiner Steintopf) | zesejl (Sessel) | bal (Ball) | bóncejl (Steintopf) | stoł (Tisch) |
N | bónclik | zesejl | bal | bóncejl | stoł |
G | bónclika | zesla | bala | bóncla | stoła |
D | bónclikowi | zeslowi | balowi | bónclowi | stołowi |
A | bónclik | zesejl | bal | bóncejl | stoł |
I | bóncliký | zeslý | balý | bónclý | stołý |
L, P | bóncliku | zeslu | balu | bónclu | stole |
V | (bóncliku!) | (zeslu!) | (balu!) | (bónclu!) | (stole!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | bóncliki | zesle | bale | bóncle | stoły |
G | bónclikôw | zeslôw | balôw | bónclôw | stołôw |
D | bónclikó | zesló | baló | bóncló | stołó |
A | bóncliki | zesle | bale | bóncle | stoły |
I | bónclikóma | zeslóma | balóma | bónclóma | stołóma |
L, P | bónclikach | zeslach | balach | bónclach | stołach |
V | (bóncliki!) | (zesle!) | (bale!) | (bóncle!) | (stoły!) |
Singular (Einzahl) | knefejl (Knopf) | koł (Pfahl) | stróm (Baum) | gómin (Gummi) | balkón (Balkon) |
N | knefejl | koł | stróm | gómin | balkón |
G | knefla | koła | stróma | gómina | balkóna |
D | kneflowi | kołowi | strómowi | góminowi | balkónowi |
A | knefejl | koł | stróm | gómin | balkón |
I | kneflý | kołý | strómý | góminý | balkóný |
L, P | kneflu | kole | strómje | góminie | balkónie |
V | knefejl | (kole!) | (strómje!) | (góminie!) | (balkónie!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | knefle | koły | strómy | góminy | balkóny |
G | kneflôw | kołôw | strómôw | góminôw | balkónôw |
D | knefló | kołó | strómó | góminó | balkónó |
A | knefle | koły | strómy | góminy | balkóny |
I | kneflóma | kołóma | strómóma | góminóma | balkónóma |
L, P | kneflach | kołach | strómach | góminach | balkónach |
V | (knefle!) | (koły!) | (strómy!) | (góminy!) | (balkóny!) |
Singular (Einzahl) | sklep (Laden, Geschäft) | sup (Stroh-bündel) | ajmer (Eimer) | âker (Anker) | šołber (Schober) |
N | sklep | sup | ajmer | âker | šołber |
G | sklepu* | supa | ajmra | âkra | šołbra |
D | sklepowi | supowi | ajmrowi | âkrowi | šołbrowi |
A | sklep | sup | ajmer | âker | šołber |
I | sklepý | supý | ajmrý | âkrý | šołbrý |
L, P | sklepje | supje | ajmře | âkře | šołbře |
V | (sklepje!) | (supje!) | (ajmře!) | (âkře!) | (šołbře!) |
*Ausnahme
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | sklepy | supy | ajmry | âkry | šołbry |
G | sklepôw | supôw | ajmrôw | âkrôw | šołbrôw |
D | sklepó | supó | ajmró | âkró | šołbró |
A | sklepy | supy | ajmry | âkry | šołbry |
I | sklepóma | supóma | ajmróma | âkróma | šołbróma |
L, P | sklepach | supach | ajmrach | âkrach | šołbrach |
V | (sklepy!) | (supy!) | (ajmry!) | (âkry!) | (šołbry!) |
Singular (Einzahl) | šnaps (Schnaps) | cas (Zeit) | maras (Morast, Straßenmatsch) | nos (Nase) | most (Brücke) |
N | šnaps | cas | maras | nos | most |
G | šnapsa | casu | marasu | nosa | mosta |
D | šnapsowi | casowi | marasowi | nosowi | mostowi |
A | šnaps | cas | maras | nos | most |
I | šnapsý | casý | marasý | nosý | mostý |
L, P | šnapsie | casie | marasie | nosie | moście |
V | (šnapsie!) | (casie!) | (marasie!) | (nosie!) | (moście!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | šnapse | case | marase | nose | mosty |
G | šnapsôw | casów | marasôw | nosôw | mostôw |
D | šnapsó | casó | marasó | nosó | mostó |
A | šnapse | case | marase | nose | mosty |
I | šnapsóma | casóma | marasóma | nosóma | mostóma |
L, P | šnapsach | casach | marasach | nosach | mostach |
V | (šnapse!) | (case!) | (marase!) | (nose!) | (mosty!) |
Singular (Einzahl) | špónt (Korken) | mast (Mast) | sałout (Salat) | râkouw (Ärmel) | řouz (Sägemehl) |
N | špónt | mast | sałout | râkouw | řouz |
G | špónta | masta | sałoutu | râkouwa | řouzu |
D | špóntowi | mastowi | sałoutowi | râkouwowi | řouzowi |
A | špónt | mast | sałout | râkouw | řouz |
I | špóntý | mastý | sałoutý | râkouwý | řouzý |
L, P | špóncie | maście | sałoucie | râkouwje | řouzie |
V | (špóncie!) | (maście!) | (sałoucie!) | (râkouwje!) | (řouzie!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | špónty | masty | sałouty | râkouwy | řouze |
G | špóntôw | mastôw | sałoutôw | râkouwôw | řouzôw |
D | špóntó | mastó | sałoutó | râkouwó | řouzó |
A | špónty | masty | sałouty | râkouwy | řouze |
I | špóntóma | mastóma | sałoutóma | râkouwóma | řouzóma |
L, P | špóntach | mastach | sałoutach | râkouwach | řouzach |
V | (špónty!) | (masty!) | (sałouty!) | (râkouwy!) | (řouze!) |
Singular (Einzahl) | wôz (Wagen) | nôz (Messer) | powrôz (Strick) | kołpejć (Klumpen) | gnôj (Mist) |
N | wôz | nôz | powrôz | kołpejć | gnôj |
G | woza | noza | powroza | kołpcia | gnoju |
D | wozowi | nozowi | powrôzowi | kołpciowi | gnojowi |
A | wôz | nôz | powrôz | kołpejć | gnôj |
I | wozý | nozý | powrozý | kołpciý | gnojý |
L, P | wozie | nozie | powrozie | kołpciu | gnoju |
V | (wozie!) | (nozie!) | (powrozie!) | (kołpciu!) | (gnoju!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | woze | noze | powroze | kołpcie | gnoje |
G | wozôw | nozôw | powrozôw | kołpciôw | gnojôw |
D | wozó | nozó | powrozó | kołpció | gnojó |
A | woze | noze | powroze | kołpcie | gnoje |
I | wozóma | nozóma | powrozóma | kołpcióma | gnojóma |
L, P | wozach | nozach | powrozach | kołpciach | gnojach |
V | (woze!) | (noze!) | (powroze!) | (kołpcie!) | (gnoje!) |
Singular (Einzahl) | kamjyń (Stein) | dziyń (Tag) | râkoś (Signal, Eisenbahn) | talyř (Teller) | gwôźdź (Nagel) |
N | kamjyń | dziyń | râkoś | talyř | gwôźdź |
G | kamjynia | dnia | râkosia | talyřa | gwoździa |
D | kamjyniowi | dniowi | râkosiowi | talyřowi | gwoździowi |
A | kamjyń | dziyń | râkoś | talyř | gwôźdź |
I | kamjyniý | dniý | râkosiý | talyřý | gwoździý |
L, P | kamjyniu | dniu | râkosiu | talyřu | gwoździu |
V | (kamjyniu!) | (dniu!) | (râkosiu!) | (talyřu!) | (gwoździu!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kamjynie | dni (dnie) | râkosie | talyře | gwoździe |
G | kamjyni, (kamjyniôw) | dni (dniôw) | râkosiôw | talyřôw | gwoździôw |
D | kamjynió | dnió | râkosió | talyřó | gwoździó |
A | kamjynie | dni (dnie) | râkosie | talyře | gwoździe |
I | kamjynióma | dnióma | râkosióma | talyřóma | gwoździóma |
L, P | kamjyniach | dniach | râkosiach | talyřach | gwoździach |
V | (kamjynie!) | dni! (dnie!) | (râkosie!) | (talyře!) | (gwoździe!) |
14.3 Deklination der weiblichen Substantive
(Odmiana rzeczowników rodzaju żeńskiego)
Endungen: -ba, -fa, -ma, -na, -pa, -wa,; - ła, -ta,; -cha, -ga,; -da, -ka, -ra,; -ca, -sa, -za, -dza,; -la, -ja, -mja, -nia, -ša,; -ica, -jou, -yjou,; -c, -ć, -ś, -ść, -śl, -ź, -dź,; -l, -jl, -ew,;
Singular (Einzahl) | baba (alte Frau) | izba (Stube) | kufa (Humpen) | ołma (Oma) | bana (Eisen-bahn, Bahnhof) |
N | baba | izba | kufa | ołma | bana |
G | baby | izby | kufy | ołmy | bany |
D | babje | izbje | kufje | ołmje | banie |
A | babâ | izbâ | kufâ | ołmâ | banâ |
I | babų | izbų | kufų | ołmų | banų |
L, P | babje | izbje | kufje | ołmje | banie |
V | babo! | (izbo!) | (kufo!) | (ołmo!) | (bano!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | baby | izby | kufy | ołmy |
|
G | babôw | izbôw | kufôw | ołmôw |
|
D | babó | izbó | kufó | ołmó |
|
A | baby | izby | kufy | ołmy |
|
I | babóma | izbóma | kufóma | ołmóma |
|
L, P | babach | izbach | kufach | ołmach |
|
V | baby! | (izby!) | (kufy!) | ołmy! |
|
Singular (Einzahl) | wana (Wanne) | godzina (Stunde) | papa (Pappe) | sopa (Schuppen) | skořupa (Dachziegel) |
N | wana | godzina | papa | sopa | skořupa |
G | wany | godziny | papy | sopy | skořupy |
D | wanie | godzinie | papje | sopje | skořupje |
A | wanâ | godzinâ | papâ | sopâ | skořupâ |
I | wanų | godzinų | papų | sopų | skořupų |
L, P | wanie | godzinie | papje | sopje | skořupje |
V | (wano!) | (godzino!) | (papo!) | (sopo!) | (skořupo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | wany | godziny | papy | sopy | skořupy |
G | wanôw | godzin, (godzinôw) | papôw | sopôw | skořupôw |
D | wanó | godzinó | papó | sopó | skořupó |
A | wany | godziny | papy | sopy | skořupy |
I | wanóma | godzinóma | papóma | sopóma | skořupóma |
L, P | wanach | godzinach | papach | sopach | skořupach |
V | (wany!) | (godziny!) | (papy!) | (sopy!) | (skořupy!) |
Singular (Einzahl) | głowa (Kopf) | krowa (Kuh) | gřiwa (Mähne) | pokřiwa (Brenn-nessel)) | zamła (Semmel) |
N | głowa | krowa | gřiwa | pokřiwa | zamła |
G | głowy | krowy | gřiwy | pokřiwy | zamły |
D | głowje | krowje | gřiwje | pokřiwje | zamle |
A | głowâ | krowâ | gřiwâ | pokřiwâ | zamłâ |
I | głowų | krowų | gřiwų | pokřiwų | zamłų |
L, P | głowje | krowje | gřiwje | pokřiwje | zamle |
V | (głowo!) | (krowo!) | (gřiwo!) | (pokřiwo!) | (zamło!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | głowy | krowy | gřiwy | pokřiwy | zamły |
G | głowôw | krowôw | gřiwôw | pokřiwôw | zamłôw |
D | głowó | krowó | gřiwó | pokřiwó | zamłó |
A | głowy | krowy | gřiwy | pokřiwy | zamły |
I | głowóma | krowóma | gřiwóma | pokřiwóma | zamłóma |
L, P | głowach | krowach | gřiwach | pokřiwach | zamłach |
V | (głowy!) | (krowy!) | (gřiwy!) | (pokřiwy!) | (zamły!) |
Singular (Einzahl) | kała (klobiger Kopf) | cigaryta (Zigarette) | kobjyta (Frau) | kista (Kiste) | blacha (Blech) |
N | kała | cigaryta | kobjyta | kista | blacha |
G | kały | cigaryty | kobjyty | kisty | blachy |
D | kale | cigarycie | kobjycie | kiscie | blase |
A | kałâ | cigarytâ | kobjytâ | kistâ | blachâ |
I | kałų | cigarytų | kobjytų | kistų | blachų |
L, P | kale | cigarycie | kobjycie | kiscie | blase |
V | (kało!) | (cigaryto!) | kobjyto! | (kisto!) | (blacho!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kały | cigaryty | kobjyty | kisty | blachy |
G | kałôw | cigarytôw | kobjyt (kobjytôw) | kistôw | blachôw |
D | kałó | cigarytó | kobjytó | kistó | blachó |
A | kały | cigaryty | kobjyty | kisty | blachy |
I | kałóma | cigarytóma | kobjytóma | kistóma | blachóma |
L, P | kałach | cigarytach | kobjytach | kistach | blachach |
V | (kały!) | (cigaryty!) | kobjyty! | (kisty!) | (blachy!) |
Singular (Einzahl) | dziewucha (Mädchen) | mucha (Fliege) | dróga (Weg) | noga (Bein) | wouga (Waage) |
N | dziewucha | mucha | dróga | noga | wouga |
G | dziewuchy | muchy | drógi | nogi | wougi |
D | dziewuse | muse | dródze | nodze | woudze |
A | dziewuchâ | muchâ | drógâ | nogâ | wougâ |
I | dziewuchų | muchų | drógų | nogų | wougų |
L, P | dziewuse | muse | dródze | nodze | woudze |
V | dziewucho! | mucho! | (drógo!) | (nogo!) | (wougo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | dziewuchy | muchy | drógi | nogi | wougi |
G | dziewuch, (dziewuchôw) | muchôw | drógôw | nôg, (nogôw) | wougôw |
D | dziewuchó | muchó | drógó | nogó | wougó |
A | dziewuchy | muchy | drógi | nogi | wougi |
I | dziewuchóma | muchóma | drógóma | nogóma | wougóma |
L, P | dziewuchach | muchach | drógach | nogach | wougach |
V | dziewuchy! | muchy! | drógi! | nogi! | wougi! |
Singular (Einzahl) | jagoda (Blaubeere) | gwjouzda (Stern) | střoda (Mittwoch) | šokolada (Schokolade) | loudka (Schublade) |
N | jagoda | gwjouzda | střoda | šokolada | loudka |
G | jagody | gwjouzdy | střody | šokolady | loudki |
D | jagodzie | gwjouzdzie | střodzie | šokoladzie | loudce |
A | jagodâ | gwjouzdâ | střodâ | šokoladâ | loudkâ |
I | jagodų | gwjouzdų | střodų | šokoladų | loudkų |
L, P | jagodzie | gwjouzdzie | střodzie | šokoladzie | loudce |
V | (jagodo!) | (gwjouzdo!) | (střodo!) | (šokolado!) | (loudko!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | jagody | gwjouzdy | střody | šokolady | loudki |
G | jagôd, (jagodôw) | gwjouzdôw | střodów | šokoladôw | loudkôw |
D | jagodó | gwjouzdó | střodó | šokoladó | loudkó |
A | jagody | gwjouzdy | střody | šokolady | loudki |
I | jagodóma | gwjouzdóma | střodóma | šokoladóma | loudkóma |
L, P | jagodach | gwjouzdach | střodach | šokoladach | loudkach |
V | (jagody!) | (gwjouzdy!) | (střody!) | (šokolady!) | (loudki!) |
Singular (Einzahl) | matka (Mutter) | kacka (Ente) | skwjyrcka (Griebe) | swoucka (Schneiderin) | scypka (Kienspan) |
N | matka | kacka | skwjyrcka | swoucka | scypka |
G | matki | kacki | skwjyrcki | swoucki | scypki |
D | matce | kacce | skwjyrcce | swoucce | scypce |
A | matkâ | kackâ | skwjyrckâ | swouckâ | scypkâ |
I | matkų | kackų | skwjyrckų | swouckų | scypkų |
L, P | matce | kacce | skwjyrcce | swoucce | scypce |
V | matko! | (kacko!) | (skwjyrcko!) | (swoucko!) | (scypko!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | matki | kacki | skwjyrcki | swoucki | scypki |
G | matkôw, (matek) | kackôw | skwjyrckôw | swouckôw | scypkôw |
D | matkó | kackó | skwjyrckó | swouckó | scypkó |
A | matki | kacki | skwjyrcki | swoucki | scypkach |
I | matkóma | kackóma | skwjyrckóma | swouckóma | scypkóma |
L, P | matkach | kackach | skwjyrckach | swouckach | scypkach |
V | matki! | kacki! | (skwjyrcki!) | swoucki! | (scypki!) |
Singular (Einzahl) | stancka (Krankheit) | hadra (Putzlappen) | siekjyra (Axt) | kura (Huhn) | poura (Paar) |
N | stancka | hadra | siekjyra | kura | poura |
G | stancki | hadry | siekjyry | kury | poury |
D | stancce | hadře | siekjyře | kuře | pouře |
A | stanckâ | hadrâ | siekjyrâ | kurâ | pourâ |
I | stanckų | hadrų | siekjyrų | kurų | pourų |
L, P | stancce | hadře | siekjyře | kuře | pouře |
V | (stancko!) | (hadro!) | (siekjyro!) | (kuro!) | (pouro!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | stancki | hadry | siekjyry | kury | poury |
G | stanckôw | hadrôw | siekjyrôw | kurôw | pourôw |
D | stanckó | hadró | siekjyró | kuró | pouró |
A | stancki | hadry | siekjyry | kury | poury |
I | stanckóma | hadróma | siekjyróma | kuróma | pouróma |
L, P | stanckach | hadrach | siekjyrach | kurach | pourach |
V | (stancki!) | (hadry!) | (siekjyry!) | (kury!) | (poury!) |
Singular (Einzahl) | klaca (Stute) | glaca (Glatze) | kosa (Sense) | łosa (Wespe) | biksa (Büchse) |
N | klaca | glaca | kosa | łosa | biksa |
G | klace | glace | kose | łose | bikse |
D | klacie | glacie | kosie | łosie | biksie |
A | klacâ | glacâ | kosâ | łosâ | biksâ |
I | klacų | glacų | kosó | łosó | biksų |
L, P | klacie | glacie | kosie | łosie | biksie |
V | klaco! | (glaco!) | (koso!) | łoso! | (bikso!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | klace | glace | kose | łose | bikse |
G | klacôw | glacôw | kosôw | łosôw | biksôw |
D | klacó | glacó | kosó | łosó | biksó |
A | klace | glace | kose | łose | bikse |
I | klacóma | glacóma | kosóma | łosóma | biksóma |
L, P | klacach | glacach | kosach | łosach | biksach |
V | klace! | (glace!) | (kose!) | łose! | (bikse!) |
Singular (Einzahl) | zołza (Soße) | kabza (Beklei-dungstasche) | koza (Ziege) | sadza (Ruß) | kula (Kugel) |
N | zołza | kabza | koza | sadza | kula |
G | zołze | kabze | koze | sadze | kule |
D | zołzie | kabzie | kozie | sadze | kuli |
A | zołzâ | kabzâ | kozâ | sadzâ | kulâ |
I | zołzų | kabzų | kozų | sadzų | kulų |
L, P | zołzie | kabzie | kozie | sadze | kuli |
V | (zołzo!) | (kabzo!) | kozo! | (sadzo!) | (kulo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | zołze | kabze | koze | sadze | kule |
G | zołzôw | kabzôw | kozôw | sadzôw | kulôw |
D | zołzó | kabzó | kozó | sadzó | kuló |
A | zołze | kabze | koze | sadze | kule |
I | zołzóma | kabzóma | kozóma | sadzóma | kulóma |
L, P | zołzach | kabzach | kozach | sadzach | kulach |
V | (zołze!) | (kabze!) | (koze!) | (sadze!) | (kulo!) |
Singular (Einzahl) | bołla (Holzbohle) | cebula (Zwiebel) | kosula (Hemd) | ziymja (Erde) | syja (Hals) |
N | bołla | cebula | kosula | ziymja | syja |
G | bołle | cebule | kosule | ziymje | syje |
D | bołli | cebule, (-li) | kosule, (-li) | ziymje, (-mi) | syjej, (-ji) |
A | bołlâ | cebulâ | kosulâ | ziymjâ | syjâ |
I | bołlų | cebulų | kosulų | ziymjų | syjų |
L, P | bołli | cebule, (-li) | kosule, (-li) | ziymje, (-mi) | syjej, (-ji) |
V | (bołlo!) | (cebulo!) | (kosulo!) | (ziymjo!) | (syjo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | bołle | cebule | kosule | ziymje | syje |
G | bołlôw | cebulôw | kosulôw, kosul | ziymjôw | syjôw |
D | bołló | cebuló | kosuló | ziymjó | syjó |
A | bołle | cebule | kosule | ziymje | syje |
I | bołlóma | cebulóma | kosulóma | ziymjóma | syjóma |
L, P | bołlach | cebulach | kosulach | ziymjach | syjach |
V | (bołle!) | (cebule!) | (kosule!) | (ziymje!) | (syje!) |
Singular (Einzahl) | patejlnia (Bratpfanne) | bania (Kürbis) | frychnia (Kleid, Rock) | kjejlnia (Kelle) | taša (Tasche) |
N | patejlnia | bania | frychnia | kjejlnia | taša |
G | patejlnie | banie | frychnie | kjejlnie | tasie |
D | patejlni | bani, (-ie) | frychni, (-ie) | kjejlni | tasi |
A | patejlniâ | baniâ | frychniâ | kjejlniâ | tašâ |
I | patejlnių | banių | frychnių | kjejlnių | tasių, tašų |
L, P | patejlni | bani (-ie) | frychni (-ie) | kjejlni | tasi |
V | (patejlnio!) | (banio!) | (frychnio!) | (kjejlnio!) | (tašo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | patejlnie | banie | frychnie | kjejlnie | taše |
G | patejlniôw | baniôw | frychniôw | kjejlniôw | tašôw |
D | patejlnió | banió | frychnió | kjejlnió | tašó |
A | patejlnie | banie | frychnie | kjejlnie | taše |
I | patejlnióma | banióma | frychnióma | kjejlnióma | tašóma, tasióma |
L, P | patejlniach | baniach | frychniach | kjejlniach | tašach |
V | (patejlnie!) | (banie!) | (frychnie!) | (kjejlnie!) | (taše!) |
Singular (Einzahl) | kazalnica (Kanzel) | małpica (affiger Mensch) | makolica (Blödmann (fam.) | râkawica (Handschuh) | parafjou (Pfarrbezirk) |
N | kazalnica | małpica | makolica | râkawica | parafjou |
G | kazalnice | małpice | makolice | râkawice | parafjej |
D | kazalnicy | małpicy | makolicy | râkawicy | parafjej |
A | kazalnicâ | małpicâ | makolicâ | râkawicâ | parafjâ |
I | kazalnicų | małpicų | makolicų | râkawicų | parafjų |
L, P | kazalnicy | małpicy | makolicy | râkawicy | parafjej |
V | (kazalnico!) | (małpico!) | (makolico!) | (râkawico!) | (parafjo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kazalnice | małpice | makolice | râkawice | parafje |
G | kazalnicôw | małpicôw | makolicôw | râkawicôw | parafjôw |
D | kazalnicó | małpicó | makolicó | râkawicó | parafjó |
A | kazalnice | małpice | makolice | râkawice | parafje |
I | kazalnicóma | małpicóma | makolicóma | râkawicóma | parafjóma |
L, P | kazalnicach | małpicach | makolicach | râkawicach | parafjach |
V | (kazalnice!) | (małpice!) | (makolice!) | (râkawice!) | (parafje!) |
Singular (Einzahl) | kómedyjou (Komödie) | bateryjou (Batterie) | partyjou (Partei) | noc (Nacht) | pómoc (Hilfe) |
N | kómedyjou | bareryjou | partyjou | noc | pómoc |
G | kómedyjej | bateryjej | partyjej | nocy | pómocy |
D | kómedyjej | bateryjej | partyjej | nocy | pómocy |
A | kómedyjų (-â) | bateryjų (-â) | partyjų (-â) | noc | pómoc |
I | kómedyjų | bateryjų | partyjų | nocų | pómocų |
L, P | kómedyjej | bateryjej | partyjej | nocy | pómocy |
V | (kómedyjo!) | (bateryjo!) | (partyjo!) | (noco!) | (pómocy!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | | bateryje | partyje | noce | kein Plural |
G | | bateryjôw | partyjôw | nocôw | |
D | | bateryjó | partyjó | nocó | |
A | | bateryje | partyje | noce | |
I |
| bateryjóma | partyjóma | nocóma |
|
L, P | | bateryjach | partyjach | nocach | |
V | | (bateryje!) | (partyje!) | (noce!) | |
Singular (Einzahl) | paproć (Farn) | gâś (Gans) | câść (Teil) | kość (Knochen) | maść (Salbe) |
N | paproć | gâś | câść | kość | maść |
G | paproci | gâsi | câści | kości | maści |
D | paproci | gâsi | câści | kości | maści |
A | paproć | gâś | câść | kość | maść |
I | paprocių | gâsių | câścių | kościų | maścių |
L, P | paproci | gâsi | câści | kości | maści |
V | (paprocio!) | (gâsio!) | (câścio!) | (kościo!) | (maścio!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | paprocie | gâsi | câści | kości | maście |
G | paprociôw (paproci) | gâsiôw (gâsi) | câściôw | kości | maściôw (maści) |
D | paproció | gâsió | câśció | kośció | maśció |
A | paprocie | gâsi | câści | kości | maście |
I | paprocióma | gâsióma | câścióma | kościóma | maścióma |
L, P | paprociach | gâsiach | câściach | kościach | maściach |
V | (paprocie!) | (gâsi!) | (câści!) | (kości!) | (maście!) |
Singular (Einzahl) | radość* (Freude) | mjyłość* (Liebe) | syrokość* (Breite) |
N | radość | mjyłość | syrokość |
G | radości | mjyłości | syrokości |
D | radości | mjyłości | syrokości |
A | radość | mjyłość | syrokość |
I | radościų | mjyłościų | syrokościų |
L, P | radości | mjyłości | syrokości |
*kein Plural
Singular (Einzahl) | myśl (Gedanke) | pościejl (Bettwäsche) | gałųź (Baumast) | łôdź (Schiff, Kahn) | marchew (Möhre) |
N | myśl | pościejl | gałųź | łôdź | marchew |
G | myśli | pościejli | gałâzi | łodzi | marchwje |
D | myśli | pościejli | gałâzi | łodzi | marchwje |
A | myśl | pościejl | gałųź | łôdź | marchew |
I | myślų | pościejlų | gałâzių | łodzių | marchwjų |
L, P | myśli | pościejli | gałâzi | łodzi | marchwje |
V | (myślo!) | (pościejlo!) | (gałâzio!) | (łodzio!) | (marchwjo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | myśli | *kein Plural | gałâzie | łodzie | |
G | myśli (-ôw) | | gałâziôw | łodziôw | |
D | myśló | | gałâzió | łodzió | |
A | myśli | | gałâzie | łodzie | |
I | myślóma | | gałâzióma | łodzióma | |
L, P | myślach | | gałâziach | łodziach | |
V | (myśli!) | | (gałâzie!) | (łodzie!) | |
14.4 Deklination der sächlichen Substantive
(Odmiana rzeczowników rodzaju nijakiego)
Endungen: -bo, -ło, -mo, -no, -ro, -so, -wo, -zo, -um,; -co, -cio, -cho, -isko, -ysko, -ko, -sto, -to,; -ce, -ciy, -e, -je, -le, -niy, -ře, -ty,; -óno, "-e", -ynto, -ynta,; "-le", -lynto, -lynta,; "-sie", -siynto, -siynta, "-ře", -řynto, -řynta,; Singulariantum, Pluraliatantum: -e, y-, -jy, -niy,;
Singular (Einzahl) | niebo (Himmel) | koło (Fahrrad) | zdřadło (Spiegel) | źródło (Quelle) | pismo (Brief) |
N | niebo | koło | zdřadło | źródło | pismo |
G | nieba | koła | zdřadła | źródła | pisma |
D | niebu | kołu | zdřadłu | źródłu | pismu |
A | niebo | koło | zdřadło | źródło | pismo |
I | niebý | kołý | zdřadłý | źródłý | pismý |
L, P | niebje | kole | zdřadle | źródle | piśmje |
V | (niebo!) | (koło!) | (zdřadło!) | (źródło!) | (pismo!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | *kein Plural | koła | zdřadła | źródła | pisma |
G | | kołôw | zdřadłôw | źródłôw | pismôw |
D | | kołó | zdřadłó | źródłó | pismó |
A | | koła | zdřadła | źródła | pisma |
I | | kołóma | zdřadłóma | źródłóma | pismóma |
L, P | | kołach | zdřadłach | źródłach | pismach |
V | | (koła!) | (zdřadła!) | (źródła!) | (pisma!) |
Singular (Einzahl) | kolano (Knie) | łokno (Fenster) | płótno (Leinen) | wjadro (Eimer) | jejzioro (See) |
N | kolano | łokno | płótno | wjadro | jejzioro |
G | kolana | łokna | płótna | wjadra | jejziora |
D | kolanu* | łoknu* | płótnu* | wjadru* | jejzioru* |
A | kolano | łokno | płótno | wjadro | jejzioro |
I | kolaný | łokný | płótný | wjadrý | jejziorý |
L, P | kolanie | łoknie | płótnie | wjadře | jejzioře |
V | (kolano!) | (łokno!) | (płótno!) | (wjadro!) | (jejzioro!) |
*oder wie Lokativ, kolanie, łoknie, płótnie, wjadře, jejzioře
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | kolana | łokna | płótna | wjadra | jejziora |
G | kolanôw | łoknôw, (łokjyn) | płótnôw, (płóciyn) | wjadrôw | jejziorôw |
D | kolanó | łoknó | płótnó | wjadró | jejzioró |
A | kolana | łokna | płótna | wjadra | jejziora |
I | kolanóma | łoknóma | płótnóma | wjadróma | jejzioróma |
L, P | kolanach | łoknach | płótnach | wjadrach | jejziorach |
V | (kolana!) | (łokna!) | (płótna!) | (wjadra!) | (jejziora!) |
Singular (Einzahl) | mjŷso (Fleisch) | słowo (Wort) | wichłajstwo (Lüge) | ejlazo (Eisen) | muzejum (Museum) |
N | mjŷso | słowo | wichłajstwo | ejlazo | muzejum |
G | mjŷsa | słowa | wichłajstwa | ejlaza | muzejum |
D | mjŷsu*, (mjŷsie) | słowu*, (słowje) | wichłajstwu | ejlazu*, (ejlazie) | muzejum |
A | mjŷso | słowo | wichłajstwo | ejlazo | muzejum |
I | mjŷsý | słowý | wichłajstwý | ejlazý | muzejum |
L, P | mjŷsie | słowje | wichłajstwje | ejlazie | muzejum |
V | (mjŷso!) | (słowo!) | (wichłajstwo!) | (ejlazo!) | muzejum |
*oder wie Lokativ, mjŷsie, słowje, ejlazie
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | mjŷsa | słowa | | *kein Plural | muzeja |
G | mjŷsôw | słôw, (słowôw) | | | muzejôw |
D | mjŷsó | słowó | | | muzejó |
A | mjŷsa | słowa | |
| muzeja |
I | mjŷsóma | słowóma | | | muzejóma |
L, P | mjŷsach | słowach | | | muzejach |
V | (mŷsa!) | (słowa!) | | | (muzeja!) |
Singular (Einzahl) | jajco (Ei) | puco (Lungenflügel) | dziejcio (Kind) | ucho (Ohr) | mantlisko (häßlicher Mantel) |
N | jajco | puco | dziejcio | ucho | mantlisko |
G | jajca | puca | dziejcia | ucha | mantliska |
D | jajcu | pucu | dziejciu | uchu | mantlisku |
A | jajco | puco | dziejcio | ucho | mantlisko |
I | jajcý | pucý | dziejciý | uchý | mantliský |
L, P | jajcu | pucu | dziejciu | uchu | mantlisku |
V | (jajco!) | (poco!) | (dziejcio!) | (ucho!) | (mantlisko) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | jajca | puca* (Lunge) | dziejci | usy | mantliska |
G | jajec | puc (pucôw) | dziejci | usôw | mantliskôw |
D | jajcó | pucó | dziejció | usó | mantliskó |
A | jajca | puca | dziejci | usy | mantliska |
I | jajcóma | pucóma | dziejćmi, (dziejcióma) | usóma | mantliskóma |
L, P | jajcach | pucach | dziejciach | usach | mantliskach |
V | (jajca!) | (puca!) | (dziejci!) | (usy!) | (mantliska!) |
* nur Plural (Pluraliatantum)
Singular (Einzahl) | râcysko (grobe Hand) | jabko (Apfel) | drewko (Feuerholz) | koźlųntko (Zicklein) | mjasto (Stadt) |
N | râcysko | jabko | drewko | koźlųntko | mjasto |
G | râcyska | jabka | drewka | koźlųntka | mjasta |
D | râcysku | jabku | drewku | koźlųntku | mjejście (mjastu) |
A | râcysko | jabko | drewko | koźlųntko | mjasto |
I | râcyský | jabký | drewký | koźlųntký | mjastý |
L, P | râcysku | jabku | drewku | koźlųntku | mjejście |
V | (râcysko!) | (jabko!) | (drewko!) | (koźlųntko!) | (mjasto!) |
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | râcyska | jabka | drewka | koźlųntka | mjasta |
G | râcyskôw | jabłek | drewkôw | koźlóntkôw | mjastôw |
D | râcyskó | jabkó | drewkó | koźlóntkó | mjastó |
A | râcyska | jabka | drewka | koźlóntka | mjasta |
I | râcyskóma | jabkóma | drewkóma | koźlóntkóma | mjastóma |
L, P | râcyskach | jabkach | drewkach | koźlóntkach | mjastach |
V | (râcyska!) | (jabka!) | (drewka!) | (koźlóntka!) | (mjasta!) |
Singular (Einzahl) | auto (Auto) | pole (Feld) | pile (Gänschen) | kuře (Kücken) | prosie (Ferkel) |
N | auto | pole | pile | kuře | prosie |
G | auta | pola | pilynta, (pila) | kuřynta | prosia, (prosiynta) |
D | autu* (aucie) | polu | pilyntu, (pilu) | kuřyntu | prosiu, (prosiyntu) |
A | auto | pole | pile | kuře | prosie |
I | autý | polý | pilyntý, (pilý) | kuřyntý, | prosiý, (prosiyntý) |
L, P | aucie | polu | pilyntu, (pilu) | kuřyntu | prosiu, (prosiyntu) |
V | (auto!) | (pole!) | (pilynto!), (pile!) | (kuře!) | (prosie!) |
* oder wie Lokativ, aucie
Plural (Mehrzahl) | |||||
N | auta | pola | pilynta | kuřynta | prosiynta |
G | autôw | polôw | pilųnt | kuřųnt | prosiųnt |
D | autó | poló | pilyntó | kuřyntó | prosiyntó |
A | auta | pola | pilynta | kuřynta | prosiynta |
I | autóma | polóma | pilyntóma | kuřyntóma | prosiyntóma |
L, P | autach | polach | pilyntach | kuřyntach | prosiyntach |
V | (auta!) | (pola!) | (pilynta!) | (kuřynta!) | (prosiynta!) |
Plural (Einzahl) | galouty* (Hose) | chyřciy* (trockene Pflanzen, Reisig) | noucyniy* (Werkzeug) | grabje* (Re-chen) | brejle* (Brille) |
N | galouty | chyřciy | noucyniy | grabje | brejle |
G | galout | chyřciou | noucyniou | grabjôw | brejlôw |
D | galoutó | chyřciu | noucyniu | grabjó | brejló |
A | galouty | chyřciy | noucyniy | grabje | brejle |
I | galoutóma | chyřciý | noucyniý | grabjóma | brejlóma |
L, P | galoutach | chyřciu | noucyniu | grabjach | brejlach |
V | (galouty!) | (chyřciy) | (noucyniy!) | (grabje!) | (brejle!) |
* kein Singular vorhanden.(Pluraliatantum)
Singular | Plural | ||||
| zdrowjy* (Gesundheit) | mlyko* (Milch) | złoto* (Gold) | nozycki** (Schere) | pjyřy** (Federn) |
N | zdrowjy | mlyko | złoto | nozycki | pjyřy |
G | zdrowjou | mlyka | złota | nozyckôw | pjyřou |
D | zdrowju | mlyku | złotu, (złocie) | nozyckó | pjyřó |
A | zdrowjy | mlyko | złoto | nozycki | pjyřy |
I | zdrowjý | mlyký | złotý | nozyckóma | pjyřóma |
L, P | zdrowju | mlyku | złocie | nozyckach | pjyřach |
V | (zdrowjy!) | (mlyko!) | (złoto!) | (nozycki!) | (pjyřy!) |
* nur Singularform, (Singulariatantum),; ** nur Pluralform, (Pluraliatantum)
14.5 Konsonantenwechsel bei der Deklination der Substantive
(Zniana spółgłosek przy odmianie rzeczowników)
Bei der Deklination von Substantiven treten Konsonantenveränderungen ein, die durch ein auf den Konsonanten folgendes "e" bzw. "i" bedingt sind.
Beispiele:
männliche Substantive | weibliche Substantive | sächliche Substantive | enden im L (Sing.), männl. auch im V (Sing.),; weibl. auch im D (Sing.) | männliche Substantive im N (Plural) |
chłop | řepa | tempo | -pje | chłopi |
grôb | ryba | niebo | -bje | groby |
grouf | kufa |
| -fje | groufy |
râkouw | głowa | słowo | -wje | râkouwy |
stróm | mama | pismo | -mje | strómy |
kret | cigaryta | lato | -cie | krety |
dzioud | broda |
| -dzie | dziady |
pjes | kosa | mjŷso | -sie | pse |
Francuz | kabza | ejlazo | -zie | Francuzi |
bocóń | wana | płótno | -nie | bocónie |
kozioł | zamła | zdřadło | -le | kozły |
motor | gôra | wjadro | -ře | motory |
łochlast | kista | mjasto | -ście, -jście | łochlasty |
gizd | gwjouzda | gniouzdo | -ździe | gizdy |
łosioł |
| dziųsło | -śle | łosły |
| sosna |
| -śnie |
|
błouzyn | blizna |
| -źnie | błouźni |
| satka |
| -ce |
|
| wouga |
| -dze |
|
| blacha |
| -se |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Die in der Spalte (4) angegebenen Lautveränderungen finden auch bei der Komparativbildung der Adjektive und Adverbien statt. zB. fajny (Adj), (Kp.) fajniejsy,; zimno (Adv), (Kp.) zimniej. Hier wurden nur paar Beispiele zum Konsonantenwechsel genannt. Eine vollständige Analyse solcher Änderungen war nicht Ziel dieser kurzen Beschreibung der oberschlesischen Grammatik.
14.6 Deklinationsbeispiele von Substantiven in den benachbarten Sprachen
(Przykłady odmiany rzeczowników w sąsiedzkich językach)
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| chłop (m) (Mann, Ehemann) | chlap (m) (Mann) | chlap (m) (Mann) | chłop (m) (Mann, Bauer) |
N | chłop | chlap | chlap | chłop |
G | chłopa | chlapa | chlapa | chłopa |
D | chłopowi | chlapovi | chlapu, chlapovi | chłopowi |
A | chłopa | chlapa | chlapa | chłopa |
I | chłopý | chlapom | chlapem | chłopem |
L, P | chłopje | (o) chlapovi | chlapu, chlapovi | chłopie |
V | chłopje! |
| chlape! | chłopie! |
Plural |
|
|
|
|
N | chłopi | chlapi | chlapi | chłopi |
G | chłopôw | chlapov | chlapů | chłopów |
D | chłopó | chlapom | chlapům | chłopom |
A | chłopôw | chlapov | chlapy | chłopów |
I | chłopóma | chlapmi | chlapy | chłopami |
L, P | chłopach | (o) chlapoch | chlapech | chłopach |
V | chłopi! |
| chlapi! | chłopi! |
** Die Bezeichnungen für Ehemann: Slow. mu,; Tschech. mu,; Poln. mąż,; und die Bezeichnung für Mann , Poln. mężczyzna, sind in der oberschlesischen Sprache unbekannt.
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| dųmb (m) (Eiche) | dub (m) (Eiche) | dub (m) (Eiche) | dąb (m) (Eiche) |
N | dųmb | dub | dub | dąb |
G | dâmba | duba (-u) | dubu | dębu |
D | dâmbowi, (-bu) | dubu | dubu | dębowi |
A | dųmb | dub | dub | dąb |
I | dâmbý | dubom | dubem | dębem |
L, P | dâmbje | (o) dube (-u) | dubě (-u) | dębie |
V | (dâmbje!) |
| dube! | dębie! |
Plural |
|
|
|
|
N | dâby | duby | duby | dęby |
G | dâbôw | dubov | dubů | dębów |
D | dâbó | dubom | dubům | dębom |
A | dâby | duby | duby | dęby |
I | dâbóma | dubmi | duby | dębami |
L, P | dâbach | (o) duboch | dubech | dębach |
V | dâby! |
| duby! | dęby! |
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| študyntka (f) (Studentin) | študentka (f) (Studentin) | studentka (f) (Studentin) | studentka (f) (Studentin) |
N | študyntka | študentka | studentka | studentka |
G | študyntki | študentky | studentky | studentki |
D | študyntce | študentke | studentce | studentce |
A | študyntkâ | študentku | studentku | studentkę |
I | študyntkų | študentkou | studentkou | studentką |
L, P | študyntce | študentke | studentce | studentce |
V | študyntko! |
| studentko! | studentko! |
Plural |
|
|
|
|
N | študyntki | študentky | studentky | studentki |
G | študyntkôw | študentiek | studentek | studentek |
D | študyntkó | študentkám | studentkám | studentkom |
A | študyntki | študentky | studentky | studentki |
I | študyntkóma | študentkami | studentkami | studentkami |
L, P | študyntkach | študentkách | studentkách | studentkach |
V | študyntki! |
| studentky! | studentki! |
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| kość (f) (Knochen) | kosť (f) (Knochen) | kost (f) (Knochen) | kość (f) (Knochen) |
N | kość | kosť | kost | kość |
G | kości | kosti | kosti | kości |
D | kości | kosti | kosti | kości |
A | kość | kosť | kost | kość |
I | kościų | kosťou | kostí | kością |
L, P | kości | (o) kosti | kosti | kości |
V | (kościo!) |
| kosti! |
|
Plural |
|
|
|
|
N | kości | kosti | kosti | kości |
G | kości | kostí | kostí | kości |
D | kośció | kostiam | kostem | kościom |
A | kości | kosti | kosti | kości |
I | kościóma | kosťami | kostmi | kośćmi |
L, P | kościach | (o) kostiach | kostech | kościach |
V | kości! |
| kosti! | kości! |
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| mjasto (n) (Stadt) | mesto (n) (Stadt) | město (n) (Stadt) | miasto (n) (Stadt) |
N | mjasto | mesto | město | miasto |
G | mjasta | mesta | města | miasta |
D | mjastu, mjastowi | mestu | městu | miastu |
A | mjasto | mesto | město | miasto |
I | mjastý | mestom | městem | miastem |
L, P | mjejście | (o) meste (-u) | městě | mieście |
V | (mjasto!) |
|
| (miasto!) |
Plural |
|
|
|
|
N | mjasta | mestá | města | miasta |
G | mjastôw | mjest | měst | miast |
D | mjastó | mestám | městům | miastom |
A | mjasta | mestá | města | miasta |
I | mjastóma | mestami | městy | miastami |
L, P | mjastach | (o) mestách | městech | miastach |
V | (mjasta!) |
| (města!) | (miasta!) |
Singular | Ob. Schl. | Slow. | Tschech. | Poln. |
| serce (n) (Herz) | srdce (n) (Herz) | srdce (n) (Herz) | serce (n) (Herz) |
N | serce | srdce | srdce | serce |
G | serca | srdca | srdce | serca |
D | sercu | srdcu | srdci | sercu |
A | serce | srdce | srdce | serce |
I | sercý | srdcom | srdcem | sercem |
L, P | sercu | srdci | srdci | sercu |
V | serce! |
| srdce! | serce! |
Plural |
|
|
|
|
N | serca | srdcia | srdce | serca |
G | sercôw | sřdc | srdcí | serc |
D | sercó | srdciam | srdcím | sercom |
A | serca | srdcia | srdce | serca |
I | sercóma | srdcami | srdci | sercami |
L, P | sercach | (o) srdciach | srdcích | sercach |
V | serca! |
| srdce! | serca! |